________________
समयार्थबोधिनी टीका प्र. श्रु. अ.३ उ.२ उपसर्गजन्यतपःसंयमविराधनानि० ९१ यथा कातरः पुरुषः संग्रामात्यागेव यदि कदाचिन्मम पराजयः उपस्थितो भवेत्तदा मया किं करणीयं कथं वाऽऽत्मा रक्षणीय इत्यादिविचार्य स्वरक्षणाय आदित एष दुर्गादीनामन्वेषणं करोति ॥१॥ मूलम्-मुहुत्ताणं मुहुत्तस्स मुहुत्तो होइ तारिसो।
पराजियाऽवसप्पामो इति भीरु उवहइ ॥२॥ छाया-मुहूर्तानां मुहूर्तस्य मुहूत्तों भवति तादृशः ।
पराजिता अवसामः इति भीरुरुपेक्षते ॥२॥ 'मनुष्य जीवित रहे तो सैंकडो कल्याण देखता है। अतः वह अपने प्राणों के रक्षण के लिए पहले से ही स्थान की खोज करता है।
आशय यह है कि कायर पुरुष संग्राम से पहले ही, पीछे की ओर दुर्ग आदि स्थानों को देखता है कि कदाचितू पराजय का सामना करना पडा तो मैं पीछे भागकर कहां छिपूगा और अपने प्राण बचाऊंगा ॥१॥
शब्दार्थ-'मुहुत्ताणं-मुहूर्तानाम्' बहुत मुहूतों का 'मुहुत्तस्समुहूत्तस्य' अथवा एक मुहूर्त का 'तारिसो-तादृशः' कोई ऐसा 'मुहत्तो होइ-मुहूर्तों भवति' अवसर होता है 'पराजिया-पराजिताः' शत्रु से पराजित हम 'अवसप्पामो-अवसामः' जहां छिप सके 'इति-इति' ऐसे स्थान को भीरू-भीरुः' कायर पुरुष 'उवेहइ-उपेक्षते' सोचता है ।।२।।
રહે તે સેંકડો કલ્યાણકારી પ્રસંગે દેખે છે. આ પ્રકારને વિચાર કરીને કાયર પુરુષ પહેલેથી જ પિતાના પ્રાણનું રક્ષણ કરી શકાય એવા સ્થાનની શેષ કરતા જ રહે છે.
આ કથનને ભાવાર્થ એ છે કે કાયર પુરુષ સંગ્રામની શરૂઆત થયા પહેલાં જ પિતાનાં પ્રાણની રક્ષાનો વિચાર કર્યા કરે છે. કદાચ યુદ્ધમાં પરાજય થાય તે પીછેહઠ કરીને ક્યાં છૂપાઈ જવાથી પોતાના પ્રાણેની રક્ષા થઈ શકશે, તેને વિચાર તે પહેલેથી જ કરી રાખે છે. કેઈ કિલ્લે, પર્વતની ગુફા આદિ આશ્રયસ્થાનો તે ધ્યાનમાં રાખી લે છે. ગાથા ૧૫
शहा -'मुहुत्ताणं- मुहूर्तानाम्' म भुत्तो नु'मुहुत्तस्स-मुहुर्तस्य' मथवा मे मुहूतन 'तारिस-तादृशः' ३७ वा 'मुहुत्तो होइ-मुहूत्तों भवति' भस२ डाय छ ‘पराजिया-पराजिताः' शत्रुथी ५२ird म 'अवसप्पामोअवसामः' नयां छुपा शहीये 'इति-इति' सेवा स्थानने 'भोरू-भीरूः' ५२ ५३५ 'उवेहइ-उपेक्षवे' पियारे छे. ॥२॥
શ્રી સૂત્ર કતાંગ સૂત્ર : ૨
