________________
समार्थबोधिनी टीका प्र. श्रु. अ. २ उ. २ निजपुत्रेभ्यः भगवादि नाथोपदेशः
५६७
रागद्वेषरहित एव 'चरे' चरेत् एकः नास्ति अतिरिक्तः सहकारी यस्य स एकः, द्रव्यतोऽसहायः भावतो रागद्वेषादिरहितः चरेत् । ' ठाणं' स्थानम्, तथा एक एव रागद्वेषरहित एव कायोत्सर्गादिकं कुर्यात् । तथा 'आसणे सयणे' आसने शयने - आसनेऽपि रागद्वेषविरहित एव तिष्ठेत् । तथा शयनेऽपि रागद्वेषरहितो भवेत् । 'समाहिए सिया समाहितः स्यात्, धर्मध्यानादियुक्तोऽपि स्यात् ।
अयं भावः - सर्वास्वप्यवस्थासु आसनशयनस्थानादिषु रागद्वेषरहितः समाहितएव स्यात् । मनो वचोभ्यां गुप्तः तपसि पराक्रमशीलः साधुः स्थानासनशयनेषु एक एव वसन्न, धर्मध्यानयुक्तो भूत्वा सर्वदा रागद्वेषरहितः एव विचरे दिति साधवे उपदेशः क्रियते । एकाकि विहारनिषिद्धत्वेन एक शब्देनात्र रागद्वेपरहित इत्यर्थः || १२ ||
पुनरपि उपदिशति सूत्रकारः - ' णो पीहेण याव, इत्यादि ।
४ ५ ७ ६
णो पीहेण याव
९ १० १२
११
पुट्ठे ण उदाहरे वयं
मूलम्
८ ३ २
पंगुणे दारं सुन्नघरस्स संजए ।
१३ ૧૩ १५ १६
ण समुच्छे णो संथरे तणं ॥१३॥
छाया
नो पिदध्यान यावत् प्रगुणयेद्द्द्वारं शून्यगृहस्य भिक्षुः । पृष्टो नो हरेद्वाचं न समुच्छिन्द्या न्नो संस्तरे चणम् ||१३||
रहित होकर हो कायोत्सर्ग आदिकरे । आसन पर भी रागद्वेष से रहित होकर बैठे। शयन में भी रागद्वेष से रहित हो तथा धर्मध्यान आदि से युक्त भी हो ।
तात्पर्य यह है सभी अवस्थाओं में आसन शयन स्थान आदिमें रागद्वेष रहित धर्मध्यान से युक्त ही हो । मन और वचन से गुप्त, तपस्या में पराक्रमवान् साधु स्थान शयन आसन आदि में एकाकी ही वसता हुआ, धर्मध्यान से युक्त होकर सर्वदा रागद्वेष से रहित ही विचरे । यह साधु के लिए उपदेश किया गया है। एकाकी विहार निषिद्ध है अतएव एकाकी शब्द से यहाँ रागद्वेष से रहित अर्थलेना चाहिए || १२ ||
કાયંત્સગ આદિ કરે. તેણે રાગદ્વેષથી રહિત થઇને આસનપર બેસવું અને શયનના વિષયમાં પણ રાગદ્વેષ રાખવા જાઇએ નહીં. તેણે ધર્મ ધ્યાન આદિમાં પ્રવૃત્ત થવું જોઇએ.
આ કથનના ભાવાર્થ એ છે કે સાધુએ સઘળી અવસ્થાએમાં આસન, શયન સ્થાન આદિમાં રાગદ્વેષ રહિત અને ધર્મધ્યાનથી યુકત રહેવું જોઇએ મનેગુપ્ત, વચનગુપ્ત તથા તપસ્યામાં પ્રવૃત્ત સાધુ, સ્થાન, શયન, આસન, આદિમાં એકાકી જ વસે અને ધમ ધ્યાન આર્દિથી યુક્ત થઇને તથા રાગદ્વેષથી રહિત થઇને જ વિચરે. સૂત્રકારે સાધુને આ ઉપદેશ આપ્યા છે શાસ્ત્રોમાં એકલવિહારના નિષેધ ફરમાવ્યા છે, તેથી અહીં “ એકાકી ” પદ્મ
,
“ રાગદ્વેષથી ' રહિતના અર્થમાં વપરાયુ છે, એમ સમજવું ! ગાથા ૧૨ ૫
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્ર : ૧
