________________
समयार्थबोधिनी टीका प्र. श्रु. अ. १ उ. अध्ययनोपस हारः ४५९
नाऽनुध्यायाद् बहून् शब्दान् वाचो विग्लापनं हि तत् ॥१॥ 'समिएउ समितस्तु-समितः समित्या युक्तः-तु शब्देन गुप्तियुक्तश्च भवेत् न तु यदा कदाचित् समितिगुप्तिरहितः किन्तु सर्वदा पञ्चसमितिगुप्तित्रययुक्तो भवेत् । तथा -'पंचसंवरसंवुडे' पञ्चसंवरसंवृतः, प्राणातिपातविरमणादिलक्षणपञ्चमहाव्रतयुक्तः । तथा 'सिएहिं 'सितेषु गृहपाशादिषु सिताः बद्धाः-आसक्ताः, ये ते सिताः -गृहास्थास्तेषु गृहस्थेषु असितः असितः-अनवबद्धः गृहस्थेषु मूर्छामकुर्वाणः । यथा पंके जायमानं जले च वर्धमानमपि कमलं न पंकेन जलेन वा स्पृष्टं भवति किन्तु निर्लिप्तमेव जलोपरि तिष्ठति तथैव तेषु सम्बन्धरहितो भवेत् । यदा गृहकलत्रादावासक्तैः सहापि संबन्धो निषिध्यते तदा का कथा गृहकलत्रादीनां साक्षात्संबन्धस्य । वह जब तक शयन न करे अथवा देहका त्याग न करदे तब तक संयम के चिन्तन में ही काल व्यतीत करे वह कभी भी शब्द आदि विषयों का ध्यान न करे । वह तो वचनका विग्लापन है।
'समिए' का अर्थ है समिति से युक्त और 'तु शब्दसे गुप्तियुक्त भी समझ लेना चाहिए । साधु कभी समिति और गुप्ति से रहित न हो किन्तु पांच समितिओंसे और तीन गुप्तिओंसे सम्पन्न रहे। वह पांच संवरो से संवृत हो अर्थात् प्राणातिपातविरमण आदि पांच महाव्रतो से युक्त हो । गृह के फंदे में पड़े हुए गृहस्था में ममता स्थापिक न करे। जैसे कीचडमें उत्पन्न होने और जल मे बढनेवाला भी कमल कीचड या जलसे लिप्त नहीं होता, किन्तु निर्लिप्त रह कर ही जल के उपर स्थित रहता है, उसी प्रकार मुनि भी संसार से अलिप्त रहे। जब गृह और कलत्र आदि में ચિન્તનમાં જ કાળ વ્યતીત કરે જઈએ. તેણે શબ્દ આદિ વિષયમાં મનને વાળવું જોઈએ નહીં. તેનાથી તે તેણે દૂર જ રહેવું જોઈએ. કારણ કે શબ્દાદિ વિષયે સંયમના નિભાવમાં બાધક થઈ પડે છે.
"समिए” ॥ ५४ को सूयित ४२ छे तो समितिथी युक्त २९ नये, "તુ" આ પદના પ્રાગ દ્વારા ગુપ્તિથી યુક્ત રહેવાનું સૂચન થયું છે, સાધુએ રાધા પાંચ સમિતિ અને ત્રણ ગુપ્તિથી યુકત જ રહેવું જોઈએ. તેણે પ્રાણાતિપાત વિરમણ આદિ પાંચ પ્રકારના સંવરનું પાલન કરવું જોઈએ, એટલે કે પાંચ મહાવ્રતનું સમ્યકુ રીતે પાલન કરવું જોઈએ. તેણે ગૃહના ફંદામાં (બન્ધનમાં ફસાયેલા ગૃહસ્થામાં મમતાભાવ રાખે જોઈએ નહીં. જેમ કાદવમાં ઉત્પન્ન થનાર અને પાણીમાં વૃદ્ધિ પામનાર કમળ, કાદવ અને જળથી અલિપ્ત જ રહે છે, એજ પ્રમાણે મુનિએ પણ સંસારી
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્રઃ ૧
