________________
४०४
सूत्रकृताङ्गसूत्रे अयं भावः--यथा कथंचित् पूर्वसम्बन्धं विहायाऽपि पुनः नवीनं सावा कार्यमुपदिशन्ति । यतः इमे बाला अज्ञानिनोऽपि आत्मानं पण्डितमानिनो वयमेव सर्व ज्ञातार इति मत्वा एवं कुर्वन्ति, । परन्तु यावत्पर्यन्तमज्ञानं नाऽपगच्छेत् ज्ञानं च न लभेत तावत् यथावस्थितवस्तूपदेशकाः न भवन्ति । स्वकीयपाण्डित्यप्रकाशनाय अवश्यं किंचिदुपदेष्टव्यमेवेति कृत्वा यथाकथंचिदुपदेशं कुर्वन्तो न स्वयम् उपरता भवन्ति, नवाऽन्यानपि सावद्याग्निवर्तयितुं समर्थाः भवन्ति । अतएवोक्तम्-न शरणमिति ॥१॥
टीका-- एते अनन्तरोदीरिताः पंचभूतवादिन एकात्मतज्जीवतच्छरीरादिवादिनः कृतवादिनो गोशालकमतानुसारिणखैराशिकाश्च सर्वेऽपि वादिनः (जिया) जिताः, ___तात्पर्य यह है-जैसे तैसे पूर्व सम्बन्ध को त्याग करके भी वे सावध कर्म का उपदेश करते हैं। यद्यपि वे अज्ञानी हैं फिर भी अपने को पण्डित मानते है। हम ही सर्वज्ञ हैं। ऐसा मानकर वे ऐसा करते हैं। परन्तु जब तक अज्ञान दूर न हो जाय और ज्ञान प्राप्त न हो जाय तब तक वे यथार्थ वस्तु स्वरूप के उपदेशक नहीं हैं । अपनी पण्डिताई प्रकट करने के लिए कुछ उपदेश देना चाहिए, ऐसा सोचकर किसी प्रकार उपदेश करते हुए भी वे न स्वयं सावध अनुष्ठान से विरत होते हैं और न दूसरों को विरत करने में समर्थ होते हैं । इसी कारण कहा है कि वे शरणभूत (किसी के रक्षक) नहीं हैं ॥१॥
टीकार्थहै शिष्यो ! तुम यह समझलो कि ये पूर्वोक्त पंचभूतवादी, एकात्मवादी,
આ કથનને ભાવાર્થ એ છે કે -- પૂર્વસંબંધને (માતા, પિતા આદિ સંસારી સંબંધને) પરિત્યાગ કરીને સાધુ બનવા છતાં તેઓ સાવદ્ય કર્મોને ઉપદેશ આપે છે. જો કે તેઓ અજ્ઞાન છે, છતાં પણ પિતાને પંડિત માને છે. “અમે જ સર્વજ્ઞ છીએ” એવું માનીને તેઓ આ પ્રમાણે કહે છે. પરંતુ જ્યાં સુધી તેમનું અજ્ઞાન દૂર ન થાય અને જ્ઞાનની પ્રાપ્તિ ન થાય, ત્યાં સુધી તેઓ યથાર્થ વત્સ્વરૂપને ઉપદેશ આપી શક્તા નથી. પોતાનું પાંડિત્ય પ્રકટ કરવા માટે કઈ પણ પ્રકારને ઉપદેશ આપવો જોઈએ, એમ માનીને કઈ પણ પ્રકારે ઉપદેશ આપવાની પ્રવૃત્તિ કરનારા તે મતવાદીઓ પોતે જ સાવધ અનુષ્ઠાને કરતા અટકતા નથી અને અન્યને સાવધ અનુષ્ઠાન કરતા રોકી શકતા નથી. તેથી જ એવું કહ્યું છે કે તેઓ કેઈને શરણ આપવાને (સંસારના દુઃખમાંથી બચાવવાને) સમર્થ હોતા નથી. ૧ છે
ટીકાર્ય-- હે શિષ્ય ! તમે આ વાત સમજી લે કે પૂર્વોક્ત પંચભૂતવાદીઓ, એકાત્મ
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્રઃ ૧
