________________
समयार्थ बोधिनो टीका प्र. अ. अ. १ उ. २ नियत्यादिवादिनां मक्षिप्राप्तेरभावः २७७
टीका
गाथायां प्रथम एवं शब्दः पूर्वदर्शित सिद्धान्तसूचकः 'एगे उ' एके तु इत्यत्र तु शब्दोऽवधारणे, तेन त एव = नियतिवादिन एवं नत्वन्ये इत्यर्थः । एके इति सर्वस्मिन्नेव पदार्थे नियताऽनियतात्मके सति कालंकर्मादिकं निराकृत्य नियतिमात्रमेव कारणमित्येवं रूपेण नियतिवादं समाश्रिताः ते नियतिवादिनः । कथंभूतास्ते ? इत्याह 'पासत्था' पार्श्वस्थाः पार्श्वे = मुक्तिमार्गाद् बहि भगे तिष्ठन्ति ये ते पार्श्वस्थाः । अथवा --- परलोकक्रियायाः पार्श्वे स्थिता इति पार्श्वस्थाः । नियतिरेव सर्वकर्त्री इति तन्मते परलोकसाधिकाया:= क्रियाया नैरर्थक्यम् । ते पार्श्वस्थाः क्रियामार्गस्य बहिरेव तिष्ठति, सत् क्रियां नैव कुर्वन्ति । अथवा - 'पासत्या' इत्यस्य पाशस्था इतिच्छाया पाशो मृगा
"
- टीका
अर्थ
गाथा में पहला ' एवं ' शब्द पहले प्रदर्शित किया गया सिद्धान्त का सूचक है । 'एगे उ' यहां 'तु, शब्द अवधारण अर्थ में हैं । इसका यह हुआ कि सभी पदार्थों के नियत अनियत रूप होने पर भी काल कर्म आदि का विषेध करके अकेली नियति कोही कारण मानने वाले नियतिवादी हैं । वे कैसे हैं ? सो कहते हैं - पार्श्वस्थ हैं अर्थात् मुक्ति के मार्ग से बाहर के भाग में स्थित हैं, अथवा परलोक संबंधी क्रिया से बाहर हैं । उनके मत में जब नियति ही सब कुछ कहने वाली है तो परलोक साधक क्रिया व्यर्थ ही ठहरती है । वे पार्श्वस्थ क्रियामार्ग से बाहर ही रहते है - अर्थात् सत् क्रिया नहीं करते हैं ।
- टीअर्थ -
ગાથામાં પહેલાં વપરાયેલું “ ” આ પદ્મ પહેલાં પ્રદર્શિત કરેલા સિદ્ધાન્તનુ सूय छे. "पगे उ” अहीं "तु" यह अवधारण अर्थे प्रयुक्त थयुं छे. भेटले सघणा પદાર્થા નિયત અનિયત રૂપ હેાવા છતાં પણ કાળ, કમ આદિના નિષેધ કરીને એકલી નિયતિને જ તે નિયતિવાદીએ કારણ માને છે. તેઓ કેવાં છે ? આ પ્રશ્નનો જવાબ આપતાં સૂત્રાર કહે છે કે તેઓ પાર્શ્વસ્થ છે એટલે કે મુકિતના માર્ગ પર સ્થિત નથી પણ મુક્તિના માની બહાર સ્થિત છે, અથવા પરલેાક સંબંધી ક્રિયાથી બહાર (રહિત) છે. તેમના મતાનુસાર તેા નિયતિ જ બધુ કરનારી છે, તે કારણે પરલેાક સાધક ક્રિયા વ્ય જ બની જાય છે. તેઓ પાર્શ્વસ્થ (ક્રિયામાની બહાર) જ રહે છે. એટલે કે સત્ ક્રિયા (२वा योग्य डिया) उरता नथी.
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્ર : ૧
