Page Text
________________
८३६
आचारांगसूत्रे
महावीरेण वर्धमानेन 'एवमक्खायं' एवम् वक्ष्यमाणरीत्या आख्यातम् उक्तम्. 'इह खलु थेरेहिं भगवंतेर्हि' इह खलु स्थविरैः स्थविरकल्पिकैः भगवद्भिः 'पंचविहे उग्गहे पन्नत्ते' पञ्चविधः अवग्रहः प्रज्ञप्तः - कथितः, व्याख्यात इत्यर्थः 'तं जहा- देविंद उग्गहे' - देवेन्द्रावग्रहः, 'राय उग्गहे' राजावग्रहः, 'गाहावर उग्गहे' गृहपत्यवग्रहः, 'सागारिय उग्गहे' सागारिकावग्रहः 'साहम्मिय उग्गहे' साधर्मिकावग्रहखेति, अत्रेदं बोध्यम् - अवगृह्यते स्वामिना स्वीक्रियते यः सोऽवग्रहइति व्युत्पत्या अवपूर्वाग्रह धातोः कर्मणि बाहुलकाद् अच्प्रत्यये अवग्रहशन्दनिष्पत्या दक्षिणभरतक्षेत्रे विचरतां मुनीनां प्रथमदेवलोकस्य सुधर्मेन्द्राज्ञाग्रहणं देवेन्द्रावग्रह उच्यते, अनेन ज्ञायते तिर्यग्लोकाधिपत्यमपि देवानामासीदिति, आगमे प्रतिपादितं यत् साधुः अरण्यादि जनशून्यस्थानेष्वपि देवेन्द्रावग्रहमादाय तृणकाष्ठादिग्रहणं कुर्या - दिति, भरत क्षेत्रस्य भारतादि षट्खण्डेषु चक्रवर्तिनो राज्ञः शासनात् तत्र विचरतां मुनीनां गणधर ने ऐसा वक्ष्यमाण रूप से कहा है कि - हे आयुष्मन् ! प्रिय शिष्य भगवान् वीतराग तीर्थंकर श्री महावीरस्वामी ने इस प्रकार वक्ष्यमाण रूप से कहा है कि 'इह खलु थेरेहिं भगवंतेहिं' यहां पर भगवान् स्थविरकल्पिक महात्मा ने 'पंचविहे उग्गहे पण्णत्ते' पांच प्रकार का अवग्रह बतलाया है 'तं जहा देविंद उग्गहे' जैसे कि - १ दवेन्द्राग्रह, २ 'रायउग्गहे' राजावग्रह, ३ - 'गाहावइ उग्गहे' गृहपत्यव - ग्रह, ४ - ' सागरिय उग्गहे' सागारिक अवग्रह, और ५ - 'साइम्मिय उग्गहे' साथमिंक अवग्रह इस प्रकार पाँच प्रकार वा अवग्रह (अनुमति ग्रहण) समझलेना चाहिये इस का तात्पर्य यह है कि स्वामी जिस को स्वीकार करें उस को अवग्रह कहते हैं, उन में दक्षिण भरतक्षेत्र भारत में विचरने वाले मुनि महात्माओं कों प्रथम देव लोकका सुधर्मेन्द्र की आज्ञा का ग्रहण करना देवेन्द्रावग्रह कहलाता है, इससे पता चलता है कि तिर्यग् लोकका आधिपत्य भी देवों का ही था, आगम में कहा हुआ भी है कि साधु मुनि महात्मा अरण्य जंगल वगैरह शून्य स्थानों में भी देवेन्द्रों की आज्ञा लेकर ही तृण काष्ठादि को ग्रहण करे, और
छे 'इह खलु थेरेहिं भगवंतेहिं पंचविहे उग्गहे पण्णत्ते' स्थविर सेवा लगवाने यांथ प्रहारना अवथ मतावेस छे, 'तं जहा' ते या प्रमाणे 'देविंद उग्गहे' देवेन्द्रावथड 'रायउगहे' राजपथ २, 'गाहावइउग्गहे' गृहप्रति अवग्रह 3, 'सागारिय उग्गहे' सागा२ि४ अवग्रह ४, 'साहम्मियउग्गहें' भने साधर्भिः अवग्रह य, या रीते पांच प्रारना અવગ્રહ (અનુમતિ ગ્રહણુ) સમજવા, આ કથનના ભાવ એ છે કે સ્વામી જેને સ્વીકાર કરે તેને અવગ્રહ કહે છે. તેમાં દક્ષિણ ભારતમાં વિચરવાવાળા મુનિએએ પહેલા દેવલેાકના સુધર્મેન્દ્રની આજ્ઞા ગ્રહણ કરવી તે દેવેન્દ્રાવગ્રહ કહેવાય છે. આનાથી એમ જણાય છે કે તિય લોકનુ અધિપતિપણું પણ દેવાનું જ હતુ. આગમમાં કહ્યું પણ છે કે સાધુ મુનિએ જંગલ વિગેરે શૂન્ય સ્થાનામાં પણુ દેવેન્દ્રની આજ્ઞા લઈને જ તૃણુ, કાષ્ઠ વિગેરેને ગ્રહણ કરવાં અને ભરતક્ષેત્રના ભારત વિગેરે છ ખડામાં ચક્રવર્તિ રાજાઓનું શાસનહાવાથી
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૪
| SR No. | 006304 |
| Book Title | Agam 01 Ang 01 Aacharang Sutra Part 04 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1979 |
| Total Pages | 1199 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_acharang |
| File Size | 83 MB |