________________
३१६
___ आचारांगसूत्रे अथ द्वितीयं शय्यैषणाख्यमध्ययनम् । मूलम्-से भिक्खू वा भिक्खुणी वा अभिकखेज्जा उवस्सयं एसित्तए, से अणुपविसिज्जा गामं वा णगरं वा, खेडं वा कब्बडं वा मडंबं वा, पट्टणं वा, आगरं वा, दोणमुहं वा जाव रायहाणि वा ॥सू० १॥
छाया-स भिक्षुर्वा भिक्षुकी वा अभिकाक्षेत् उपाश्रयम् एपितुम्, स अनुप्रविशेत्, ग्रामं वा नगरं वा खेटं वा कबेटं वा मडंबं वा, पत्तनं वा आकरं वा द्रोणमुखं वा यावत् राजधानी वा ।। सू० १ ॥ __टीका-पिण्डैषणा नामके प्रथमेऽध्ययने आध्यात्मिकचिन्तनार्थ शरीरसंरक्षणस्य परमावश्यकतया तदर्थ पिण्डग्रहणप्रकारः प्रतिपादितः, स च पिण्डरूप आहारो गृहीतः सन् नूनमल्पसागारिके उपाश्रये भोक्तव्य इति कृत्वा द्वितीय शय्यैषणानामकम् अध्ययनं प्रारभ्यतेशय्या तावत् चतुविधा प्रज्ञप्ता-द्रव्य शय्या, क्षेत्रशय्या, कालशय्या, भावशय्या च, तत्र द्रव्यशय्या त्रिविधा-सचित्ता अचित्ता मिश्रा च, तत्र सचित्ता द्रव्यशयया पृथिवीकायादिः, अचित्ता द्रव्यशय्या स एव प्रासुझपृथिवीकायप्रभृतिः, मिश्रा च द्रव्यशय्या स एवार्धपरिणतः
अब द्वितीय शय्यषणा नामके अध्ययन की हिन्दी टीका आरम्भ की जाती है टीकार्थ-अब पिण्डषणा नाम के प्रथम अध्ययन में आध्यात्मिक चिन्तन के लिये शरीर का संरक्षण परमावश्यक होता है इसलिये शरीर संरक्षणार्थ पिण्डग्रहण प्रकार बतलाया गया है उस पिण्डरूप आहार की भिक्षा रूप में ग्रहण कर थोडे ही सागारिक-गृहस्थ हो तो उपाश्रय में खाना चाहिये इस तात्पर्य से द्वितीय शय्यैषणा नामका अध्ययन आरम्भ किया जाता है-शय्या चार प्रकार की होती है-१ द्रव्य शय्या, २-क्षेत्रशय्या, ३-कालशय्या, और ४ भाषशय्या, उन में भी द्रव्यशय्या तीन प्रकार की होती है-१ सचित्ता, २-अचित्ता और ३ मिश्रा, उनमें पहली सचित्ता द्रव्यशय्या पृथिवीकाय वगै रह होती है, दूसरी अचित्ता द्रव्यशय्या वही प्रामुक-अचित्त अर्थात् जीव
બીજું શષણ અધ્યયન ટિકાથ-હવે પિડૅષણ નામના પહેલા અધ્યયનમાં આધ્યાત્મિક ચિંતન માટે શરીરનું સંરક્ષણ આવશ્યકીય હોય છે. તેથી શરીરના સંરક્ષણ માટે પિંડગ્રહણ પ્રકાર બતાવેલ છે. એ પિંડરૂપ આહારને ભિક્ષારૂપે ગ્રહણ કરીને થોડા જ ગ્રહસ્થ હોય તે ઉપાશ્રયમાં જ ખાઈ લેવું જોઈએ એ હેતુથી આ બીજા શમ્યુષણ નામના અધ્યયનને પ્રારંભ કરવામાં આવે છે.
શા ચાર પ્રકારની હોય છે. ૧ કચરાયા ૨ ક્ષેત્રશગ્યા ૩ કાલશમ્યા ૪ ભાવ શધ્યા એમાં પણ દ્રવ્યશા ત્રણ પ્રકારની હોય છે. ૧ સચિતા ૨ અચિત્તા અને ૩ મિશ્રા તેમાં પહેલી સચિત્તા દ્રવ્યશય્યા પૃથ્વીકાય વિગેરે હોય છે, બીજી અચિત્તા દ્રવ્યશગ્યા
श्री सागसूत्र :४
