________________
% 3D
आचारानसूत्रे सेवमानः, परिग्रहं च वर्जयन् मुनिर्भवति । अपरं तस्य कार्यमुपदिशति-स्पृष्टः इत्यादि, स पञ्चमहाव्रतनिर्वाहपरायणः स्पृष्टः परीषहोपसगैरालिङ्गितः स्पर्शान् शीतोष्णादिरूपान् , स्पर्शग्रहणस्योपलक्ष गस्वादन्यानपि शब्द-रूप-रसादीन् विप्रणोदयेत्-वि-विशेषेण विविधोपायैर्वा प्र-प्रकर्षण जीवितस्य क्षणदृष्टनष्टतादिसमालोचनेन नोदयेत्-प्रेरयेत्-शब्दादिविषयालाभेन स्वात्मानं नावमन्येतेत्यर्थः । मनो
मुनिजन के अन्य कार्यों को प्रकट करने के लिये सूत्रकार "पुट्ठो फासे विपणुन्नए" इस सूत्रांश से उनका दिग्दर्शन कराते हुए कहते हैं कि पांच महाव्रतों के निर्वाह करने में तत्पर वह मुनि परीषह और उपसगों से समन्वित होता हुआ भी शीतोष्णादिरूप स्पर्श तथा अन्य-शब्द, रूप और रसादिक विषय कि जिनका यहां पर "स्पर्श" इस उपलक्षणरूप पदसे ग्रहण हुआ है उन का सम्बन्ध विशेष रीति से, अथवा विविध उपायों द्वारा अपनी आत्मा से हटा देवे। “विप्रणोदयेत्" इस क्रिया में "प्र" शब्द इस बात का समर्थन करता है कि इन विषयादिकरूप स्पशों से संबंध विच्छेद करनेके लिये मुनि को इस बातका विचार करना चाहिये कि यह मेरा जीवन अत्यल्प है, कल के भरोसे पर मुझे नहीं रहना चाहिये, जो कुछ करना है उसे आज ही अब ही कर डालना चाहिये, क्या पता कल आवे या न आवे, इस प्रकार जीवन में क्षणदृष्टनष्टतादिकी समालोचनासे इन स्पर्शादिक विषयों के सम्बन्ध से आत्मा स्वयं सचेत हो कर रहित हो जाता है, फिर उनकी अप्राप्तिमें आकुलता नहीं होती . मुनिननi मन्य याने 12 ४२१॥ भाटे सूत्र५२ “ पुढो फासे विपणुन्नए" मा सूत्रद्वारा समजवत ४ छे --- महा तोथी निवड કરવામાં તત્પર એવા મુનિ પરીષહ અને ઉપસર્ગોમાં ભાગ લેનાર અને શીતોષ્ણદિરૂપ, સ્પર્શ તથા અન્ય શબ્દ, રૂપ, ગંધ અને રસાદિક વિષયે કે જેને અહિં “ સ્પર્શ ” આ ઉપલક્ષણરૂપ પદથી સ્વીકાર કરાય છે તે સંબંધ विशेष शतिथी, 24241 विQE Bायोथी पाताना मात्माथी ६२ ४२. “ विप्रणो. दयेत्” । यिामा “प्र" ५६ मे पातनुं समर्थन ४२ छ । विषयाદિક સ્પર્શીને સંબંધ વિચ્છેદ કરવા માટે મુનિએ આ વાતને વિચાર કરે જોઈએ કે “મારું આ જીવન અત્યંત અલ્પ છે. કાલના ભરોસે મારે ન રહેવું જોઈએ. જે કાંઈ કરવું છે તે આજે જ અને અત્યારે જ કરવું જોઈએ. કાલ થશે કે કેમ એને ભરોસે શું ? ” આ પ્રકારે ક્ષણ જીવન અને તેના નાશની મનમાં સમા. લેચના કરી આ સ્પર્શાદિક વિષયના સંબંધથી, આત્મા સ્વયં સચેત બનીને અલિપ્ત બની જાય છે. પછી એને અપ્રાપ્તિમાં આકુલતા થતી નથી તેમ
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૩
