________________
६५४
आचाराङ्गसूत्रे
किंच — कसेहि अप्पाणं ' इत्यादि ।
मूलम् - कसेहि अप्पाणं जरेहि अप्पाणं ॥ सू० ५ ॥
छाया -- कृशं कुरु आत्मानं जारय आत्मानम् ॥ ०५ ॥
"
टीका - - आत्मानं शरीरम् इह आत्मशब्दः शरीरवाची गृह्यते; कृशं कुरु== तपश्चरणादिना शरीरशोषणे प्रवृत्तो भवेत्यर्थः । तथा- आत्मानं शरीरं जारय= जीर्ण कुरु, तपश्चरणेन तथा कुरु यथा जराजीर्णमिव भवेदित्यर्थः । शुश्रूषाविभूषापरिहारेण शरीरस्य निःसारतामापादय, स्वदेहं निर्बलं रूक्षं च कुरुष्वेति भावः ॥ ०५ ॥
6
नहीं; जो अभी साथमें रह रहे हैं वे भी सदा साथ रहनेके नहीं । जिस प्रकार नदियों के तट पर खडे हुए वृक्षोंको उनका जल उखाड़ कर फेंक देता है उसी प्रकार मेरे ये स्वजनादिक मुझे हर तरह से आत्मस्वरूप से उखाड़ देने की कोशिश में लगे हुए हैं ॥ ६ ॥
इसलिये मनुष्यको चाहिये कि इन संयोगी पदार्थों से ममत्वरहित होकर आत्मकल्याणके मार्गका पथिक बने ॥ सू० ४ ॥
भगवान् अपनी दिव्यदेशनामें भव्य जीवों को समझाते हुए कहते हैंकसेहि अप्पाणं ' इत्यादि ।
हे भव्य ! तूं इस शरीरका तपस्या आदि शुभ साधनों के द्वारा शोषण कर, तथा तपस्या भी ऐसी कर कि जिससे यह शरीर जरावृद्धावस्था से जीर्ण हुए के समान हो जावे ।
शरीर के प्रति ममता रख कर उसकी सेवा शुश्रूषा और विभूषा आदि न कर; किन्तु तपश्चर्या के द्वारा इसे निर्बल और रूक्ष बना ||०५ ॥ સાથે રહે છે તે પણ હમેશાં સાથે રહેનાર નથી. જેવી રીતે નદીના કિનારા ઉપરના વૃક્ષોને તેનું પાણી ઉખાડીને ફેંકી દે છે તેવી જ રીતે મારા આ સ્વજનાદિક મને કોઇ પ્રકારે આત્મ સ્વરૂપથી ઉખાડી દેવાની કેશિશમાં લાગેલાં છે. (૬)
માટે મનુષ્યેાને સમજવું જોઈ એ કે-આ સયાગી પદાર્થોથી મમત્વ-રહિત થઈ ને આત્મકલ્યાણના માર્ગમાં આગળ વધે. ॥ સૂ॰ ૪૫
ભગવાન પાતાની દિવ્યદેશનામાં ભવ્ય જીવોને સમજાવતાં કહે છે ' कसेहि अप्पाणं' हत्याहि
હે ભવ્ય ! તું આ શરીરનું તપ આદિ શુભસાધનદ્વારા શોષણ કર, અને તપ પણ એવી રીતે કર કે જેથી તારૂં આ શરીર જરા-વૃદ્ધાવસ્થાથી છણ જેવું થઈ જાય. શરીર પ્રતિ મમતા રાખીને તેની સેવા શુશ્રુષા અને વિભૂષા આદિ ન કર, કિન્તુ તપશ્ચર્યાંદ્વારા તેને નિળ અને રૂક્ષ બનાવ. ! સૂપ ॥
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૨
