________________
अध्य०२. उ. १
२३ यद्वा हस्त्यश्वरथकलत्रमित्रद्विपदचतुष्पदादिरूपः संयोगस्तत्प्रयोजनवान्। यतः संयोगार्थी अतएव कालाकालसमुत्थायी, इति हेतुगर्भ विशेषणम् । संयोगव्यग्रतयैवानवगतकालाकालव्यवस्थ इति यावत् । अतएव अर्थालोभी-अर्थों धनं कुप्यमकुष्यं चेति, तत्र सुवर्णादिभिन्नं रत्नादि कुप्यम् , सुवर्णरजतादिरूपमकुप्यं चेति भेदः । आ-समन्तात् सर्वत इति यावत्, लोभो लालसा विद्यते यस्य स आलोभी अर्थस्यालोभी अलोभी, अत्रापि कालाकालसमुत्थायीति विशेषणम् । यस्माद्धनाभिलाषी तस्मात्कालाकालसमुत्थायी, अनितिकालाकालनियमः, यो हि धनं कामयते अथवा मातापितादिक के साथ जो संबंध है। उसी का नाम संयोग है। अथवा-हस्ति, अश्व, रथ, स्त्री, मित्र, द्विपद, चतुष्पदादि रूप परिग्रह के साथ संबंध भी संयोग है । तत्प्रयोजनवान् प्राणी संयोगार्थी कहलाता है। यह संयोगार्थी है इसीलिये कालाकालसमुत्थायी है । कालाकालसमुत्थायी होने में संयोगार्थित्व यह हेतु है। संयोग में व्यग्रता ही कालाकाल की अव्यवस्था का कारण होती है। "अर्थालोभी"-सब प्रकार से अर्थ का अभिलाषी जो होता है-वह अर्थालोभी है। कुप्य और अकुप्य के भेद से धन दो प्रकार का बतलाया गया है । रत्नादिक कुप्य है। सुवर्ण-रजतरूप द्रव्य अकुप्य है। अर्थ-आ-लोभी-इस प्रकार इस वाक्य में पदच्छेद करने से यह अर्थ निष्पन्न होता है कि जो आ-सर्व प्रकार से अर्थलोभी है। यहाँ पर भी 'कालाकालसमुत्थायी' इस विशेषण की योजना कर लेनी चाहिये । इससे यह फलितार्थ होता है कि यह धनाभिलाषी है इसीलिये कालाकालसमुत्थायी है, काल और સાથે જે સબંધ છે તેનું નામ સંગ છે, અથવા હસ્તિ, અશ્વ, રથ, સ્ત્રી, મિત્ર, દ્વિપદ, ચતુષ્પદાદિ રૂપ પરિગ્રહની સાથે સંબંધ પણ સંગ છે. એવા પ્રયજનવાળો પ્રાણી સંગાથી કહેવાય છે. તે સંગાથી છે માટે કાળાકાળમુત્થાયી છે. કાળાકાળસમુસ્થાયી હોવામાં સંગાથીત્વ હેતુ છે, સંચાગમાં વ્યગ્રતા જ કાળાકાળની અવ્યવસ્થાનું ४।२६] थाय छे. " अर्थालोभी " ५५ ४२ अथ न मलिशाषी थाय छे. ते मथલેભી છે. મુખ્ય અને અકુષ્યના ભેદથી ધન બે પ્રકારનું બતાવ્યું છે. રત્નાદિક કુષ્ય छ, सुवर्ण-२०४४३५ द्रव्य माध्य छ. 'मथ-24-सोनी' मा ४२ २॥ वाया પદચ્છેદ કરવાથી એ અર્થ નિષ્પન્ન થાય છે કે જે આ સર્વ પ્રકારથી અર્થ-કુષ્ય અને અફગ્યરૂપ દ્રવ્યને લેભી–અભિલાષી– છે તે અર્થલોભી છે. આ ઠેકાણે પણ કાળાકાળસમુત્થાયી” આ વિશેષણની યેજના કરવી જોઈએ તેથી એ ફલિતાર્થ થાય છે કે ધનાભિલાષી છે માટે કાળકાળસમુથાયી છે, કાળ અને અકાળના
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૨
