________________
आचाराङ्गसूत्रे
प्रकारान्तरेण सम्यक्त्वं दशधा, तद्यथा - (१) औपशमिक - (२) क्षायिक - ( ३) क्षायोपशमिक - (४) सास्वादन - (५) वेदकभेदात् पञ्चविधम् । तत्र प्रत्येकं नैसर्गिकाधिगमिकभेदाद् द्वैविध्ये दशविधत्वं भवति ।
५१४
(१) अनन्तानुबन्धिकपाय चतुष्टयोपशमानन्तरं मिथ्यात्व - मिश्र - सम्यक्त्व - मोहनीयकर्मणां सर्वथोपशमाज्जातो जीवस्य तत्त्वरुचिरूपः शुभपरिणामः औपशमिकं सम्यक्त्वम् । एतच्चोपशमश्रेणिप्रतिपन्नस्य जीवस्य भवति ।
I
(२) तेषां सर्वथा क्षयेण निर्वृत्तं जीवस्य शुभपरिणामरूपं क्षायिकं सम्यक्त्वम् । (३) क्षायोपशमिकं सम्यक्त्वं प्रोच्यते-अनन्तानुबन्धिकपायचतुष्टय
अन्य प्रकार से सम्यक्त्व दश प्रकार का भी कहा गया है, जैसे(१) औपशमिक, (२) क्षायिक, (३) क्षायोपशमिक, (४) सास्वादन, और (५) वेदक | ये पांचों ही निसर्ग और अधिगम के भेद से दो दो प्रकार के होते हैं, इस प्रकार सम्यक्त्व के दश भेद हो जाते हैं।
(१) अनन्तानुबन्धी क्रोध, मान, माया और लोभ, इन चार कषायों के उपशम (सत्ता में स्थित रहने ) के बाद मिथ्यात्वमोहनीय, मिश्रमोहनीय एवं सम्यक्त्वमोहनीय कर्म के सर्वथा उपशम से उत्पन्न हुआ जो तत्त्वरूचिरूप जीवका शुभ परिणामविशेष है वह औपशमिकसम्यक्त्व है । यह सम्यक्त्व उपशम श्रेणिवाले जीव के होता है १ ।
(२) अनन्तानुबन्धी आदि (७) सात प्रकृतियों के सर्वथा क्षय से जो जीव को शुभ परिणाम उत्पन्न होता है वह क्षायिक सम्यक्त्व है २ । (३) क्षायोपशमिक - सम्यक्त्व का लक्षण इस प्रकार है --
બીજા પ્રકારે સમ્યકૃત્વ દશ પ્રકારના પણ કહેવામાં આવે છે. જેમ(१) सौपशभिङ, (२) क्षायि, (3) क्षायोपशभिङ, (४) सास्वादन, भने (4) વેદક. એ પાંચે નિસર્ગ અને અધિગમના ભેદ્યથી એ બે પ્રકારના છે. એ રીતે સમ્યક્ત્વના દેશ ભેદ થઈ જાય છે.
(૧) અનન્તાનુબન્ધી ક્રાય માન માયા અને લાભ, એ ચાર કષાયેાના ઉપશમ ( સત્તામાં સ્થિત રહેવુ' ) પછી મિથ્યાત્વ મોહનીય, મિશ્રમોહનીય અને સમ્ય કૃત્વ મોહનીય કર્મોના સથા ઉપશમથી ઉત્પન્ન થયેલાં જે તત્ત્વરૂચિરૂપ જીવના શુભ પિરણામવશેષ છે તે ઔપમિક–સમ્યક્ત્વ છે. આ સમ્યક્ત્વ ઉપશમ શ્રેણીવાળા જીવને થાય છે (૧).
(૨) અનંતાનુબંધી આદિ છ સાત પ્રકૃતિયાના સથા ક્ષયથી જે જીવને શુભ પરિણામ ઉત્પન્ન થાય છે તે ક્ષાયિક–સમ્યક્ત્વ છે (૨).
(3) क्षायोपशभि सभ्यत्वना सक्षणु आ अारे छेः
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૨
