________________
शीतोष्णीय-अ
४५९
इत्यादि । यं पुरुषं दूरालयिकं मोक्षगामिनं मोक्षमार्गारूढं जानीयात्, तमुच्चालयिकं कर्मणां तदास्रवद्वाराणां चापनेतारं कर्माणि दूरीकर्तुं कृतनिश्रयं सोत्साहं बद्धपरिकरमिति यावत् जानीयात् ॥ सू० ११ ॥
खात्मैव येन मित्रताऽङ्गीकृतः स किं फलं प्राप्नोतीत्याह - 'पुरिसा ' इत्यादि । उच्चालयिक = कर्म और उनके आस्रवोंके द्वारों का नाश करनेवाला समझो । क्यों कि वह कर्मों को दूर करनेके लिये कृतनिश्चय एवं उत्साहसंपन्न होता है । कर्मों के नाश करने में वह किसी भी प्रकारसे पीछे पैर नहीं रखता है, अर्थात् कटिबद्ध होता है ।
भावार्थ - शिष्यने जो यह प्रश्न किया था कि आत्माको ही जो संयमयात्रामें सहायक मानता है उसकी पहिचान क्या है ? इसका समाधान सूत्रकारने इस सूत्रसे किया है। वे कहते हैं कि जो संयमी इस प्रकार की प्रवृत्ति करता है वह कर्मों के दूर करने में सदा कटिबद्ध रहता है । इसी रूपसे वह दृष्टिपथ होता है। उसकी प्रत्येक क्रियाएँ ऐसी होती हैं कि जिनसे कर्मों का आस्रव रुकता है और संचित कर्मों की निर्जरा होती रहती है। ऐसा संयमी मुनि ही मोक्षमार्ग पर आरूढ माना जाता है || सू० ११ ॥
अपनी आत्मा को ही जिसने मित्ररूपसे अंगीकार किया है वह संयमी किस फलको प्राप्त करता है ? इसकेलिये कहते हैं - 'पुरिसा इत्यादि ।
"
- अध्य० ३. उ. ३
તેને ઉચ્ચાલયિક-કર્મ અને તેના આશ્રવદ્વારાના નાશ કરવાવાળા સમજો. કારણ કે તે કર્મોને દૂર કરવા માટે કૃતનિશ્ચય તેમજ ઉત્સાહસપન્ન બને છે. કર્મના નાશ કરવામાં તે કોઈ પણ પ્રકારે પાછળ પગલું ભરતાં નથી, અર્થાત્ કટિબદ્ધ થાય છે, ભાવા ——શિષ્યે જે આ પ્રશ્ન કરેલ હતા કે આત્માનેજ જે સયમયાત્રામાં સહાયક માને છે તેની ઓળખાણ શુ છે? તેનુ સમાધાન સૂત્રકારે આ સૂત્રથી કરેલ છે, તે કહે છે કે જે સંયમી આ પ્રકારની પ્રવૃત્તિ કરે છે તે કર્મોને દૂર કરવામાં સદા કટિબદ્ધ રહે છે. તેવા રૂપથી તે દૃષ્ટિપથ થાય છે. તેની દરેક ક્રિયાએ એવી હોય છે કે જેનાથી કોના આસ્રવ રાકાય છે, અને સચિત કર્મીની નિર્જરા થતી રહે છે, એવા સંચમી મુનિ જ મોક્ષ માર્ગ પર આરૂઢ માનવામાં આવે છે. ! સૂ॰ ૧૧ ૫
પેાતાના આત્માને જ જેણે મિત્રરૂપથી અંગીકાર કરેલ છે તે સંયમી કેવા जने आस उरे छे तेने भाटे आहे छे - 'पुरिसा ' त्याहि.
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૨
