________________
४५८
आचाराङ्गसूत्रे
"
मूलम् - जं जाणिज्जा उच्चालइयं तं जाणिजा दूरालइयं । जं जाणिज्जा दूरालइयं, तं जाणिजा उच्चालइयं ॥ सू० ११॥ छाया - यं जानीयात् उच्चालयिकं तं जानीयाद् दूरालयिकम् ।
यं जानीयाद दरालयिकं तं जानीयात् उच्चालयिकम् ॥ सू० ११ ॥ टीका -- यं पुरुषम् उच्चालयिकम् - उच्चः = कर्मापनयनभावसंपन्नः, आलय:आ - समन्तात् लीयन्ते विचारा यस्मिन् स आलय: - अन्तःकरणम्, उच्चः आलयः उच्चालयः, सोऽस्यास्तीति - उच्चालयिकस्तम् कर्मणामपनेतारं जानीयात्, तं दूरालयिकं = कठिनतरतपः संयमाराधनप्रापणीयत्वेन दूरे आलय: दूरालय: = मोक्षस्थानं, सोऽस्यास्तीति दूरालयिकस्तं मोक्षगामिनं जानीयात् । परस्परकार्यकारणभावप्रदर्शनायोक्तमर्थं गत- प्रत्यागतरूपेण कथयति - 'यं जानीयाद्दूरालयिकम् '
जिसका आत्मा ही मित्र है ऐसे पुरुषकी पहिचान कैसे होती है ? इसप्रकार की शिष्यकी जिज्ञासा होने पर सूत्रकार कहते हैं- 'जं जाणिज्जा ' इत्यादि ।
कर्मों का जो अपनेता है उसका नाम उच्चालयिक, तथा मोक्षगामी का नाम दूरालयिक है । अर्थात् जो उच्चालयिक कर्मों का नाश करनेवाला है वह दूरालयिक = मोक्षगामी है, ऐसा समझो। कठिनतर तप और संयमकी आराधना से प्राप्त होनेवाला होने के कारण दूर जो आलय -स्थान है उसका नाम दूरालय- मोक्ष है । यह जिसके होता है वह दूरालयिक अर्थात् मोक्षगामी है। परस्परमें कार्य-कारण भावका प्रदर्शन कराने के लिये उक्त अर्थको सूत्रकार गत- प्रत्यागत (हेर-फेर ) रूपसे कहते हैं- जो दूरालयिक = मोक्षगामी अर्थात् मुक्तिके मार्गपर आरूढ है, उसको
જેના આત્મા જ મિત્ર છે એવા પુરૂષની એળખાણુ કેવી રીતે થાય ? मा प्रहारनी शिष्यनी लज्ञासा थवाथी सूत्र छे- 'जं जाणिज्जा' इत्याहि. કર્મીના જે અપનેતા છે તેનુ નામ ઉદ્દાચિત્ર તથા મોક્ષગામીનું નામ दूरालयिक छे. अर्थात्—०? अन्य्यासयि = ४ भेना नाश उरवावाजा छे ते द्वरासयि४= મોક્ષગામી છે, એમ સમજો. કઠિનતર તપ અને સંયમની આરાધનાથી પ્રાપ્ત થવાવાળા હેાવાના કારણે દૂર જે આલય—સ્થાન છે. તેનું નામ દૂરાલય-મોક્ષ છે. તે જેને થાય છે તે દૂરાલયિક અર્થાત્ મોક્ષગામી છે. પરસ્પરમાં કાર્ય કારણ
ભાવનું પ્રદર્શન કરાવવા માટે ઉક્ત અને સૂત્રકાર ગત-પ્રત્યાગત ( હેર-ફેર) રૂપથી કહે છે-જે દ્વાલિયક–મોક્ષગામી અર્થાત્ મુક્તિના માર્ગ ઉપર આરૂઢ છે
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૨
