________________
आचाराङ्गसूत्रे
सपरिग्रहा
दण्डिशाक्यादयः परतैर्थिका यद्यपि किञ्चित्सचित्तादिपरित्यागिनोऽपि स्वमानपूजादिमूर्च्छावत्वादधःकर्मैद्देशिकादिभोजिखाद्रागद्वेषानुगतत्वाच्च एव दरीदृश्यन्ते । सर्वथा परिग्रहपरित्यागी मुनिरेव मोक्षमार्ग समारोहति नान्य इति तात्पर्यम् ।। स्रु० ३ ॥
पुनर्मुनिर्त्तव्यमाह - ' तं परिन्नाय ' इत्यादि ।
३३४
मूलम् - तं परिन्नाय मेहावी विइत्ता लोगं वंता लोगसन्नं से मइमं परकमिज्जा -- त्तिबेमि ॥ सू० ४ ॥
छाया - तत् परिज्ञाय मेधावी विदित्वा लोकं वान्त्वा लोकसंज्ञां स मतिमान् पराक्रमेत । इति ब्रवीमि ॥ ० ४ ॥
टोका' त' - दित्यादि । मेधावी = विदितपरिग्रहकटुविपाकः तत् ममायितं परिज्ञाय = ज्ञ - परिज्ञया ज्ञाला प्रत्याख्यान - परिज्ञया परिहृत्य च लोकं षड्जीवनिकरने की मति के त्याग से चोरी का तथा झूठ बोलने की मति का त्याग करने से झूठ आदि का भी सहज में त्याग हो जाता है । इस कथन से दण्डी, शाक्यादि परमतावलंबी साधु यद्यपि कुछ२ सचित्तादि पदार्थों के परित्यागी होते हैं, परन्तु अपनी मानप्रतिष्ठा आदि में मूर्च्छा रखने से, आधाकर्म औदेशिक आदि आहार के भोगने से और रागद्वेषसहित होने से वे परिग्रहधारी ही हैं । जो परिग्रह के सर्वथा परित्यागी हैं वे ही मुनि हैं और वे ही मोक्षमार्ग पर चलने वाले हैं, अन्य नहीं; ऐसा समझना चाहिये । यही इस सूत्र का भावार्थ है | सू० ३ ॥
फिर भी मुनि का कर्तव्य कहते हैं-' तं परिन्नाय' इत्यादि ।
जिसने परिग्रह के कटुकविपाक को जान लिया है ऐसा मेधावी मुनि ज्ञपरिज्ञा से परिग्रह को जानकर प्रत्याख्यानपरिज्ञा से उसका મતિના ત્યાગથી ચારીના તથા જી ખેલવાની મતિના ત્યાગથી જીડ આદિનો સહજમાં ત્યાગ થઈ શકે છે. આ કથનથી દડી, શાકયાદ્ધિ પરમતાવલી સાધુ જોકે કોઈ કોઈ સચિત્તાદિ પદાર્થોના પરિત્યાગી હોય છે પરંતુ પોતાની માન પ્રતિષ્ઠા આદિમાં મૂર્છા રાખવાથી આધાકમ ઔદેશિક આદિ આહારના ભોગવવાથી અને રાગદ્વેષ સહિત હોવાથી તે પરિગ્રહધારી જ છે, જે પરિગ્રહના સથા પરિત્યાગી છે તે જ મુનિછે અને તે જ મોક્ષમાર્ગ પર ચાલવાવાળા છે, બીજા નહિ; એવું સમજવું જોઈ એ. એ જ આ સૂત્રનો ભાવાર્થ છે સૂ૦ ૩
पशु भुनिनुं उर्तव्य हे छे' तं परिन्नाय ' इत्यादि.
જેણે પરિગ્રહના કટુ વિપાકને જાણી લીધા છે એવા મેધાવી ને જ્ઞપરજ્ઞાથી પરિગ્રહને જાણીને પ્રત્યાખ્યાનપરિજ્ઞાથી તેને સસ્થા પરિત્યાગ કરી આપે છે, ૮ પરિ
6
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૨
