________________
अध्य० २. उ. ६
३२३
एवं षट्सु तेष्वाद्यतविराधनायां षण्णामपि व्रतानां विराधना भवति, तद्यथा -संयमी प्राणातिपाते प्रवृत्तिं कुर्वन् हिंसादिदोषं स्पृशति, तेन प्रतिज्ञाभङ्गजन्यो मृषावादः । उक्तञ्च —
छाया
" न करेमित्ति भणित्ता, तं चेव निसेवए पुणो सो उ । पच्चक्खमुसाबाई, मायानियडीपसंगो य । " इति ।
- न करोमीति भणित्वा, तदेव निषेवते स तु । प्रत्यक्षमृषावादी, मायानिकृतिप्रसङ्गश्च ॥
कञ्चिज्जीवं तो घातयतो वा स जीवो नैव स्वशरीरं तस्मै हननाय प्रादात्, अतोऽदत्तादानमपि । सर्व सावधं कर्मापरिग्राह्यं तस्य ग्रहणात्परिग्रहोऽपि । यत्र
,
66
' जत्थ जलं तत्थ वर्ण, जत्थ वणं तत्थ निस्सिओ अग्गी । अग्गी वासहगया, तसा यतन्निस्सिया चेव ॥ १ ॥ " इति । " जहां जल है वहां वनस्पति है, जहां वनस्पति है वहां उसके निश्रित अग्नि होती है, जहाँ अग्नि होती है वहां वायुकाय है, जहां वायुकाय है वहां सकाय नियम से होते हैं ॥ १ ॥ " इसी प्रकार छह ६ व्रतों में से प्रथम व्रत की विराधना होने पर छही व्रतों की विराधना होती है। संयमी जब प्राणातिपात में प्रवृत्ति करता है उस समय हिंसादिदोषजन्य पाप का भागी होता हुआ प्रतिज्ञाभंगजन्य मृषावाद का भागी होता है। कहा भी है-: " न करेमित्ति भणित्ता, तं चैव निसेवए पुणो सो उ । पच्चक्खमुसाबाई, मायानियडीपसंगो य ॥ १ ॥” इति ।
'मैं हिंसादिक पापों को नहीं करूँगा' इस प्रकार की प्रतिज्ञा करने
" जत्थ जलं तत्थ वर्ण, जत्थ वर्ण तत्थ निस्सिओ अग्गो । अग्गी वासहगया, तसा य तन्निस्सिया चेव " ॥१॥ इति ।
“ જ્યાં જળ છે ત્યાં વનસ્પતિ છે. જ્યાં વનસ્પતિ છે ત્યાં તેને નિશ્રિત અગ્નિ હોય છે. જ્યાં અગ્નિ છે ત્યાં વાયુકાય છે, જ્યાં વાઉકાય છે ત્યાં ત્રસકાય નિયમથી થાય છે ॥ ૧ ॥” આ પ્રકાર છ વ્રતોમાંથી પ્રથમ વ્રતની વિરાધના હોવાથી છ વ્રતોની વિરાધના થાય છે. સંયમી જ્યારે પ્રાણાતિપાતમાં પ્રવૃતિ કરે છે તે વખતે હિંસાદિ દોષજન્ય પાપના ભાગી બનતા થકા પ્રતિજ્ઞાભંગજન્ય મૃષાવાદનો लागी थाय छे. धुंए। छे
"(
न करेमित्ति भणित्ता, तं चेव निसेवर पुणो सो उ । पच्चक्खमुसावाई, मायानियडीपसंगो य ॥ १ ॥ इति ।
""
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૨
