________________
३००
आचाराङ्गसूत्रे __ छाया-आयतचक्षुर्लोकविदर्शी लोकस्याधोभाग जानाति, ऊर्ध्व भागं जानाति, तिर्यञ्च भागं जानाति, गृद्धो लोकोऽनुपरिवर्तमानः सन्धिं विदित्वा इह मत्येषु, एष वीरः प्रशंसितो यो बद्धान् परिमोचयति, यथाऽन्तस्तथा बाह्य, यथा बाह्यं तथाऽन्तः, अन्तः अन्तः पूतिदेहान्तराणि पृथगपि स्रवन्ति पण्डितः प्रत्युपेक्षेत।९।
टीका-'आयतचक्षुरित्यादि । आयतचक्षुः-आयतं दीर्घ चक्षुः ज्ञानचक्षुर्यस्य स आयतचक्षुः ऐहिकपारत्रिकदुःखदर्शी-कामा नियमतोऽनर्थबहुलाः' इत्यवधार्य तान् विहायाऽऽत्मसुखानुभवीत्यर्थः । किंच लोकविदर्शी, लोकं विषयासड्रेन क्लिश्यमानं जनं वि-विशेषेण कामाभिष्वङ्गेन लोके दुःखाधिक्य, तत्त्यागेन च प्रशमसुखं भवति' इत्येवंरूपेण द्रष्टुं शीलं यस्य स लोकविदर्शी-लोकदुःखाभिज्ञः, ___ शोकादिकों को कौन प्राप्त नहीं करता ? इसके लिये सूत्रकार कहते हैं-'आययचक्खू' इत्यादि । । इहलोकसम्बन्धी और परलोकसम्बन्धी दुःखों का ज्ञान जिससे होता है ऐसे ज्ञानचक्षु का ही यहां पर चक्षु-शब्द से ग्रहण किया गया है। उभयलोकसम्बन्धी दुःखों के ज्ञान से ही उस चक्षु में आयतता प्रकट की गई है। इसी आभ्यन्तर चक्षु से यह जाना जाता है कि कामगुण नियम से अनर्थकारी हैं । अतः इनका परित्याग कर आत्मसुख का अनुभवशाली होना चाहिये । इस प्रकार के पवित्र विचार से जो उस सुख का अनुभवी है, तथा जो लोकविदर्शी है-अर्थात् जो इस बात को जानता है कि यह लोक विषयों के सम्बन्ध से ही अधिक दुःखी हो रहा है, यदि प्रशम सुख यहां पर हो सकता है तो उनके सच्चे त्याग से ही हो सकता है। इस प्रकार से जिसके देखने का खभाव है उसका
Pulesने । प्रात नथी ४२॥ तेने भाटे सूत्र४२ ४ छ-'आययचक्खू' त्याहि.
આ લેક સંબંધી અને પરલેકસંબંધી દુખનું જ્ઞાન જેને થાય છે એવા જ્ઞાનચક્ષુને આ ઠેકાણે ચક્ષુ-શબ્દથી ગ્રહણ કરેલ છે. અને લોકસંબંધી દુઃખના જ્ઞાનથી જ તે ચક્ષુમાં આયતતા પ્રગટ કરેલ છે. આ આભ્યન્તર ચક્ષુથી એમ જાણવામાં આવે છે કે કામગુણ નિયમથી અનર્થકારી છે, માટે તેને પરિ ત્યાગ કરી આત્મસુખના અનુભવશાળી બનવું જોઈએ. આવા પ્રકારના પવિત્ર વિચારથી જે તેવા સુખના અનુભવી છે, તથા જે લેકવિદશી છે અર્થાત્ જે આ વાતને જાણે છે કે આ લેક વિષયેના સંબંધથી જ અધિક દુઃખી બની રહેલ છે. કદાચ પ્રશમ સુખ અહીં બની શકતું હોય તે તેના સાચા ત્યાગથી જ બની શકે છે. આવા પ્રકારથી જેને દેખવાને સ્વભાવ છે તેનું નામ લેક
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૨
