________________
१५०
आचाराङ्गसूत्रे " त्रिविधं नरकस्येदं, द्वारं नाशनमात्मनः ।
कामः क्रोधस्तथा लोभस्तस्मादेतत्रयं त्यजेत् " ॥१॥ 'लोभ सन्तोषेण जये-दित्याशयेन लोभमलोभेनेत्युक्तम् ,
लोभादीन् केन केन जयेदित्याह. दशवकालिके" उवसमेण हणे कोहं, माणं मद्दवया जिणे ।
मायमज्जवभावेण, लोहं संतोसओ जिणे" ॥ गाथा ३८ ॥ अपने २ प्रतिपक्षी भावों से निग्रह करना समझ लेना चाहिये । क्योंकि लोभ की तरह मुमुक्षुओं के लिये वे क्रोध आदि भी हेय हैं। चार कषायों में अन्तिम कषाय लोभ है। उसके त्याग के उपदेश से क्रोधादि का त्याग करना स्वतः सिद्ध हो जाता है । कहा भी है
त्रिविधं नरकस्येदं द्वारं नाशनमात्मनः।।
कामः क्रोधस्तथा लोभस्तस्मादेतत्त्रयं त्यजेत् ॥ इस श्लोक से अन्यत्र भी काम, क्रोध एवं लोभ को नरक का द्वार एवं अपने नाश का कारण बतलाया है।
शंका-लोभ को जिस तरह से संतोष से जीता जाता है उसी प्रकार क्रोधादिकषायों को जीतने के लिये किन २ भावों की जरूरत होती है ?
उत्तर-दशवैकालिक सूत्र में इन कषायों को जीतने के लिये इन भावों को प्रकट किया हैભાથી નિગ્રહ કરવાનું સમજી લેવું જોઈએ. કારણ કે લોભની માફક મુમુક્ષુએને માટે કોઈ માન આદિ પણ હેય છે. ચાર કષાયમાં અંતિમ કષાય લોભ છે. તેના ત્યાગના ઉપદેશથી કોધાદિકનો ત્યાગ કરે સ્વતઃ સિદ્ધ થઈ જાય છે. ह्यु ५४ छ___ "त्रिविधं नरकस्येदं, द्वारं नाशनमात्मनः । ___ कामः क्रोधस्तथा लोभस्तस्मादेतत्त्रयं त्यजेत् " ॥ १॥
આ લોકથી અન્યત્ર પણ કામ કોધ અને લોભને નરકનું દ્વાર અને પિતાના નાશનું કારણ બતાવ્યું છે.
શંકા–લોભને જેમ સંતોષથી જીતાય છે તેમ ક્રોધાદિ કષાયોને જીતવા ક્યા ક્યા ભાની જરૂરત હોય છે?
ઉત્તર—દશવૈકાલિક સૂત્રમાં આ કષાયને જીતવા માટે એ ભાવોને प्रगट र्या छ
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૨
