________________
१४२
अध्य० २. उ. २ " लोभेन बुद्धिश्चलति, लोभो जनयते तृषाम् ।
तृषार्तो दुःखमामोति, परनेह च मानवः ॥१॥" इति ।
अत्र लोभमलोभेन जुगुप्समानः, इति कथनात् प्रधानान्त्यपरित्यागप्रदर्शनेन 'प्राधान्येन व्यपदेशाः' इति नियमात् क्रोधादीनामपि हेयता प्रदर्शिता । अन्यत्रापि प्रोक्तम्मोहरूपी अंधकार से युक्त लोभी जीव चित्तरूपी गहन जंगल में लोभरूपी पिशाच को सदा नचाता रहता है। जिस तरह जल में जीर्णपत्र इतस्ततः चक्कर काटा करता है, वायु के झोकों में लघुतृण जिस प्रकार उडता रहता है, आकाश में शरत्कालीन मेघमाला जैसे यहां से यहां. वहां से यहां घूमा करती है, उसी प्रकार लोभाकुलितचित्तवाला प्राणी भी संसार में यहां वहां भमता रहता है। लोभी जन के समस्त गुण दोष रूप में ही परिणत हो जाते हैं । जैसे कहा है___ “लोभेन बुद्धिश्चलति, लोभो जनयते तृषाम् ।
तृषार्तो दुःखमामोति, परत्रेह च मानवः" ॥१॥ लोभ से बुद्धि चलित हो जाती है, लोभ तृष्णा को पैदा करता है, तृष्णा से पीडित प्राणी इस लोक में और परलोक में दुःखों को पाता है ॥१॥ सूत्र में लोभकषाय को संतोष से निग्रह करने का जो कथन किया गया है वह एक उपलक्षण है, इससे क्रोध, मान, माया का भी હમેશાં લુટાવ રહે છે. મેહરૂપી અંધકારથી યુક્ત લેભી જીવ ચિત્તરૂપી ગહન જંગલમાં લોભરૂપી પિસાચને હમેશાં નચાવત રહે છે. જેવી રીતે પાણીમાં જીર્ણપાનડા અહીંતહીં ચક્કર ફર્યા કરે છે, વાયુની લહરેમાં લઘુ તૃણ જેમ ઉડતા રહે છે, આકાશમાં શરતકાલીન મેઘમાલા અહીંથી તહીં અને તહીંથી અહીં જેમ ઘૂમ્યા કરે છે તે પ્રકારે લેભાકુલિત ચિત્તવાળા પ્રાણ પણ સંસારમાં અહી તહીં ભમ્યા કરે છે, લોભી જનના સમસ્ત ગુણે દોષરૂપમાં જ પરિણત थाय छ. म युं छे-- __ "लोमेन बुद्धिश्चलति, लोभो जनयते तृषाम्
तृषार्तो दुःखमाप्नोति, परत्रेह च मानवः” ॥ १ ॥
લોભથી બુદ્ધિ ચલિત થાય છે. લોભ તૃષ્ણને પેદા કરે છે. તૃષ્ણાથી પીડિત પ્રાણ આ લોકમાં અને પરલોકમાં દુઃખને પામે છે ! ૧ છે
સૂત્રમાં લોભકષાયને સંતોષથી નિગ્રહ કરવાનું જે કથન કરવામાં આવ્યું છે તે એક ઉપલક્ષણ છે. તેથી ક્રોધ, માન, માયાનો પણ પિતપતાનાં પ્રતિપક્ષી
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૨
