________________
आचारागसूत्रे खदादिकमपि न परित्यजति इत्येवं नानाविधकठोरवाक्यैस्तर्जन्यादिना तर्जयन् "किमनेन वराकेणे "-त्येयं सततं तं धिक्कुर्वन्ति । अन्येषां का वार्ता किन्तु स्वयमपि स्वात्मानं नाद्रियते, तथा हि-उत्थातुकामोऽपि नोत्थातुं शक्नोति, श्रोतुं द्रष्टुं घ्रातुमास्वादयितुं स्पष्टुमिच्छति, परन्तु तत्तदिन्द्रियसामर्थ्यस्य परिक्षीणतया न शृणोति शब्द, न पश्यति रूपं, न जिघ्रति गन्ध, नापि रसमास्वादयति, न चैव कर्कशकयहांसे दूसरी जगह भी आकर बैठ जावे, जब देखो तब खाट पर ही पड़ा रहता है, यों तो इसके कोई मतलब ही नहीं है, क्योंकि कमा कर तो हम ही लाते हैं । इस प्रकार के अनेक कठोर वचनोंसे अथवा तर्जनी ऊंगली दिखा२ कर इसका अनादर करते हैं, उसे सदा धिक्कारा करते हैं ।
इस अवस्थामें दूसरोंकी क्या बात कहना, अर्थात् दूसरे व्यक्ति अथवा अपने सगे संबन्धी लोग इस वृद्ध की सेवा चाकरी आदर सत्कार न करे तो कोई अचरज की बात नहीं, परन्तु यह स्वयं अपने शरीर सम्बन्धी कार्य करनेमें भी असमर्थ हो जाता है-यह उठना चाहता है तो भी उठ नहीं सकता, सुननेकी, देखनेकी, सूंघनेकी और चखनेकी तथा छूनेकी इच्छा करता है तो भी अपनी उन२ पदार्थोंको विषय करनेवाली इन्द्रियोंकी शक्ति क्षीण होनेसे न शब्द को सुन सकता है, न रूपको देख सकता है, न गन्धको सूंघ सकता है, न रसको चख सकता है और न कर्कश कठोर आदि स्पर्शको पहचान सकता है ।
એટલું પણ નથી બનતું કે અહીંયાથી ઉઠી બીજી જગ્યાએ જઈ બેસે. જ્યારે દેખે ત્યારે ખાટ પર જ પડી રહે છે. આમ તે એને કઈ મતલબ જ નથી, કારણ કે કમાઈ કમાઈને તે અમે લાવીએ છીએ. આવા પ્રકારના અનેક કઠોર વચનથી અથવા અંગુઠે બતાવી બતાવીને તેને અનાદર કરતા જ રહે છે અને તેને ધિકાર્યા જ કરે છે.
આ અવસ્થામાં બીજાની શું વાત કહેવી – અર્થાત્ બીજી વ્યક્તિ અને પોતાનાં સગા સંબંધી લેક આ વૃદ્ધની સેવા ચાકરી આદર સત્કાર ન કરે તે કેઈ અચરજની વાત નહિ. પરંતુ તે પોતે પોતાના શરીર સંબંધી કાર્ય કરવામાં પણ અસમર્થ બને છે. તે ઉઠવા ચાહે છે તે પણ ઉઠી શકતું નથી, સાંભળવાની દેખવાની સુંઘવાની અને ચાખવાની તથા સ્પર્શની ઈચ્છા કરે છે તો પણ પોતાની તે તે પદાર્થોથી વિષય કરવાવાળી ઈન્દ્રિયની શક્તિ ક્ષીણ હોવાથી ન તે શબ્દને સાંભળી શકતો, ન તો રૂપને દેખી શકત, નથી ગંધને પારખી શકતો, નથી રસને ચાખી શકતા અને કઠોર તેમજ કર્કશ સ્પશને પીછાણી શકતું નથી.
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૨
