________________
आचारचिन्तामणि-टीका अध्य.१ उ.२ सू. ५ पृथिवीजीवसिद्धिः ४५९ पृथिव्यादीनामव्यक्तैव घोरतरवेदना भवतीति भगवता केवलालोकेन साक्षात्कृत्य प्रवेदितम्। __अत्रैवान्यमपि दृष्टान्तमाह-"अप्पेगे संपमारए अप्पेगे उद्दवए " इति । एकः कश्चित् यथा सर्वावयवयुक्तं कश्चित्माणिनं संप्रमारयेत् तीव्रद्वेषावेशेन शस्त्रादिप्रहारेण चेष्टाराहित्यरूपां मूर्छामापादयेत् तथा एकः कश्चित् मूछांपन्नं उद्दावयेत् आणेभ्यो व्यपरोपयेत्, तस्य मूर्छावशेन व्यक्त-वेदनाया अभावेऽपि अव्यक्ता घोरतरवेदना जायत एव, तथा पृथिवीजीवानामव्यक्ता घोरतरवेदना भवत्येव ॥ सू. ५॥
इत्थं पृथिवीकायस्य जीवत्वं शस्त्राद्धाघातेन वेदनां च प्रदर्य, अधुना उसी प्रकार प्रगाढ मोह अज्ञान वाले स्त्यानर्द्धि आदि कर्म के उदय से अप्रकट चेतना वाले पृथ्वीकाय आदि जीवों को अप्रकट किन्तु अत्यन्त दारुण वेदना होती है । यह बात भगवान् ने केवलज्ञान से साक्षात् जानकर प्रकट की है।
इसी विषय में एक दृष्टान्त और कहते हैं-'अप्पेगे' इत्यादि । जैसे-कोई पुरुष, सभी अवयवों से युक्त किसी प्राणी को तीव्र द्वेष के आवेश के वश हो कर शस्त्र आदि का प्रहार कर के चेष्टारहित-मूर्छित कर देता है, तथा कोई उस मूर्छित पुरुष को प्राणहीन करता है तो यद्यपि उस मूर्छित में व्यक्त वेदना नहीं है फिर भी अव्यक्त अत्यन्त घोर वेदना होती ही है, इसी प्रकार पृथिवीकाय में घोर अव्यक्त वेदना होती है ॥ सू. ६।।
इस प्रकार पृथिवीकाय की सचित्तता और शस्त्र आदि के आघात से होने वाली
(દઢ) મેહ અજ્ઞાનવાળા સ્થાનદ્ધિ આદિ કર્મના ઉદયથી અપ્રકટ ચેતનાવાળા પૃથ્વીકાય આદિ જીવને અપ્રકટ પરતુ અત્યન્ત દારુણ વેદના થાય છે, આ વાત ભગવાને કેવલ જ્ઞાનથી સાક્ષાત્ જાણીને પ્રકટ કરી છે.
या विषयमा मान्नु टान्त ४ छ-'अप्पेगे' त्यान, रेभ ५३५, સર્વ અવયથી યુક્ત કઈ પ્રાણીને તીવ્ર દ્વેષથી આવેશને વશ થઈ શસ્ત્ર આદિને પ્રહાર કરીને ચેષ્ટારહિત-મૂછિત કરી નાખે છે, તથા કેઈ તે મૂછિત પુરૂષને પ્રાણહીન કરે છે. તે મૂછિતમાં વ્યક્ત વેદના નથી. તે પણ અવ્યક્ત (જાણી-જોઈ શકાય નહિ તેવી રીતે) અત્યન્ત ઘર વેદના થાય છે. એ પ્રમાણે પૃથ્વીકાયમાં પણ ઘર વેદના થાય છે. પા
આ પ્રમાણે પૃથવીકાયની સચિત્તતા અને શસ્ત્ર આદિના આઘાતથી થવાવાળી
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૧
