________________
आचारचिन्तामणि -टीका अध्य. १ उ.२ सू.२ पृथिवीकायसमारम्भः
रूपं लोकं सर्वमेव विहिंसन्तीत्याह -' पुढवीसत्थं ' - इत्यादि ।
तद् द्विविधं द्रव्य-भाव - भेदात् । तत्र भावशस्त्रं = दुष्प्रयुक्तमनोवाक्कायलक्षणम्, व्यापारयन्तः, अन्यान पृथिवीकायभिन्नान् द्वीन्द्रियादीन् सांश्च विहिंसन्ति ।
पृथिवीशस्त्रम् = पृथिव्युपमर्दकं शस्त्रम् शस्यते = हिंस्यते अनेनेति शस्त्रम्, द्रव्यशस्त्रं = स्वकायपरकायतदुभयरूपम् । समारभमाणाः = पृथिवीकायं प्रति अनेकरूपान् अपूकायादीन् स्थावरान्,
४४१
(६) उपभोगद्वारम् -
जगति खलु बहवो द्रव्यलिङ्गिनो विद्यन्ते, यथा - ' वयं पञ्चमहाव्रतधारिणः
की हिंसा करता है, यह बतलाने के लिए कहते हैं - 'पुढवीसत्थं ' इत्यादि ।
पृथिवीशस्त्रका अर्थ है- पृथिवीकाय की हिंसा करनेवाला शस्त्र । जिस से हिंसा हो वह शस्त्र कहलाता है । शस्त्र दो प्रकार का है - (१) द्रव्यशस्त्र और (२) भावशस्त्र । स्वकाय, परकाय और उभय-स्वपर - कायरूपसे द्रव्यशस्त्र तीन प्रकार का है । मन वचन और कायका दुष्प्रयोग करना भावशस्त्र है ।
पृथ्वीकाय का आरंभ करनेवाले, पृथिवीकाय से भिन्न अनेक अप्काय आदि स्थावर जीवों की, तथा द्वीन्द्रिय आदि त्रस जीवों की भी हिंसा करते हैं ।
(६) उपभोगद्वार -
संसार में बहुत से द्रव्यलिंगी हैं। जैसे- ' हम पंचमहाव्रतधारी हैं, सब आरंभ थे अताववा भाटे उडे छे :-' पुढवीसत्थं ' त्याहि.
,
પૃથ્વીશસના અથ છે–પૃથ્વીકાયની હિંસા કરવાવાળાં શસ્ત્રો જેનાથી હિંસા થઈ શકે તે શસ્ત્ર કહેવાય છે. શત્રુ એ પ્રકારના છે. (૧) દ્રવ્ય શસ્ત્ર અને (૨) लाव-शस्त्र-स्वाय, पराय, अने उलय - स्व-परायरूप द्रव्यशस्त्र त्राशु प्रअरना छे. મન, વચન અને કાયના દુષ્પ્રયાગ કરવા તે ભવશાસ્ત્ર છે.
પૃથ્વીકાયના આરંભ કરવાવાળા, પૃથ્વીકાયથી ભિન્ન અનેક અસૂકાય આદિ સ્થાવર જીવાની તથા દ્વીન્દ્રિય આદિ ત્રસ જીવાની પણ હિંસા કરે છે.
(६) उपयोग-द्वार
સંસારમાં ઘણાજ દ્રવ્યલિંગી સાધુ છે. જેવી રીતે “ અમે પ ંચમહાવ્રતધારી
प्र. आ.-५६
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર ઃ ૧
