________________
आचारचिन्तामणि-टीका अध्य. १ उ. २ म. २ पृथिवीकायस्वरूपम् ४३५ (१८) शस्यकः-पारदः, स्वनामख्यातो रत्नविशेषश्च, (१९) अञ्जनं, (२०) भवालम्, (२१)अभ्रपटलम्, (२२)अभ्रवालुका (अभ्रकचूर्णम् , ) (२३)गोमेदकः, (२४)रुचकः, (२५)अङ्कः, (२३)स्फटिकः, (२७)लोहिताक्षः, (२८)मरकतः, (२९)मसारगल्लः, (३०)भुजमोचकः, (३१)इन्द्रनीलः, (३२)चन्दनम् ।, (३३) गैरिकमः, (३४)हंसगर्भः, (३५)पुलकः, (३६)सौगन्धिकः, (३७)चन्द्रप्रमः, (३८)वैडूर्यम्:, (३१)जलकान्तः, (४०)सूर्यकान्तः। एते च शुद्धपृथिव्यादयः पृथिवीकायिकाः स्वाकरादौ सचित्ता भवन्ति । __ गोमय-कचवर-सवित्तापादिसंपर्कात्तु गतचेतना अपि भवन्ति । बादरपृथिव्या यत्रैको जीवस्तत्राऽसंख्यातैर्नियमतो भाव्यम् ।
एवमप्तेजोवायुपत्येकवनस्पतिष्वपि विज्ञेयम् । निगोदे तु यत्रैको
(१७) मैनसिल, (१८) शस्यक-पारा, अथवा रत्नविशेष, (१९) अंजन,(२०) प्रवाल, (२१) अभ्रपटल, (२२) अभ्रवालुका (अभ्रकचूर्ण), (२३) गोमेद,(२४) रुचक,(२५) अंकरत्न,(२६) स्फटिक, (२७) लोहिताक्ष, (२८)मरकत, (२९) मसारगल्ल,(३०) भुजमोचक,(३१) इन्द्रनील, (३२) चंदन, (३३) गेरू, (३४) हंसगर्भ, (३५) पुलक, (३६)सौगंधिक, (३७) चन्द्रप्रभचन्द्रकान्त, (३८) वैडूथ, (३९)जलकान्त, (४०) सूर्यकान्त । ये शुद्ध पृथिवी आदि चालीस जब अपने आकर (खान) में रहते हैं तो सचित्त होते हैं । गोबर कचरा सूरज की धूप आदि के संपर्क से अचेतन हो जाते हैं। जहां बादरपृथ्वीकाय का एक जीव होता है वहाँ असंख्यात जीव नियम से होते हैं।
इसी प्रकार अप, तेज, वायु, और प्रत्येकवनस्पति
में भी समझना चाहिए।
(१७) भनीस, (१८) पा२, (१८) सुरभी, (२४) ३५४, (२५) २४-२त्न, (२६) २१टि४, (२७) सोडिताक्ष, (२८) भ२४त, (२८) मसात, (३०) सुभाय४, (31) छन्द्रनीस, (३२) यन्दन, (33) गेरू, (३४) सगल, (६) yas, (38) सोधि , (३६) यन्द्रप्रम-य न्त, (३८) पैडूर्य, (३८) rasi-d, (४०) सूर्य-त. ॥ शुद्ध પૃથ્વી આદિ ચાલીશ જ્યારે પોતાનાં આકર-ખાણમાં રહે છે તે સચિત્ત હોય છે, છાણ, કચરા, સૂરજને તડકે વગેરેના સંપર્કથી તે અચેતન થઈ જાય છે. જ્યાં બાદર પૃથ્વીકાયને એક જીવ હોય છે, ત્યાં અસંખ્યાત જીવ નિયમથી હોય છે.
એ પ્રકારે અ, તેજ, વાયુ અને પ્રત્યેક વનસ્પતિમાં પણ સમજવું જોઈએ.
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૧
