________________
आचाराङ्गसूत्रे
मूलम् — जस्सेते लोगंसि कम्मसमारंभा परिणाया भवंति से हु मुणी परिणायकम्मे - तिबेमि ॥ सू० १२ ॥
छाया - यस्य एते लोके कर्मसमारम्भाः परिज्ञाता भवन्ति स खलु मुनिः परिज्ञातकर्मा, इति ब्रवीमि ॥ सू० १२ ॥
टीका- 'यस्य' इति लोके यस्य = भव्यजीवस्य एते = प्रागुक्ताः कर्मसमारम्भाः = ज्ञानावरणीयाद्यष्टविधकर्मणः ाः समुत्पादकाः, सावद्यक्रियाविशेषा इत्यर्थः परिज्ञाता भवन्ति = ' एते हिंसादयः सप्तविंशतिभङ्गवन्तः सावद्यक्रियाविशेषा आत्मनः कर्मबन्धे हेतवो भवन्ति ' इत्येवं ज्ञपरिज्ञया ज्ञाता भवन्ति स परिज्ञातकर्मा - ज्ञपरिज्ञया कर्मबन्धनिबन्धनत्वेन विज्ञाय प्रत्याख्यानपरिज्ञया परित्यक्तसकलसावद्यक्रियाविशेषो निश्चयेन मुनिः = सर्वसावधक्रियोपरतिप्रतिज्ञावान् भवतीत्यर्थः ।
इति = आत्मतत्त्वस्वरूपनिरूपणं, कर्मबन्धहेतुभूतसकलसावधक्रियास्वरूपप्रदर्शनं, सावधक्रियानिवृत्तिपुरस्सर मुनेर्विहरणं चेति यत् तीर्थङ्गरस्य भगवतो महावीरस्य
४१६
मूलार्थ - लोक में जो कर्मसमारम्भ जान लेता है, वह मुनि निश्चय से परिज्ञातकर्मा है, ऐसा मैं कहता हूँ ॥ सू. १२ ॥
टीकार्थ-लोक में जिस भव्य को पूर्वोक्त कर्मसमारम्भ अर्थात् ज्ञानावरणीय आदि आठ कर्मों के उत्पादक सावद्यव्यापार ज्ञात हो जाते हैं, अर्थात् जो पूर्वोक्त सत्ताईस भंगो वाले हिंसादिक क्रियाविशेषों को अपने कर्मबन्धों का कारण समझ लेता है, वह परिज्ञात - कर्मा है । जो ज्ञ-परिज्ञा से कर्मबन्ध का कारण समझ कर प्रत्याख्यान परिज्ञा से सम्पूर्ण सावद्य क्रियाओंका त्याग करता है वह निश्चय से परिज्ञातकर्मा मुनि है ।
'त्ति वेमि' इति = इस प्रकार का आत्मा के स्वरूप का निरूपण, कर्मबन्ध के कारणभूत समस्त सावद्य व्यापारों के स्वरूप का प्रदर्शन, और सावध क्रिया को निवृत्तिपूर्वक મૂલા લેાકમાં જે ક સમારંભને જાણી લે છે, તે મુનિ નિશ્ર્ચયથી પરિજ્ઞાતउभा छे. मे प्रभा हुं हुं छं. (सू० १२ )
ટીકા—લાકમાં જે ભવ્ય જીવને પૂર્વોક્ત કસમારભ અર્થાત્ જ્ઞાનાવરણીય આદિ આઠ કર્મોના ઉત્પાદક સાવદ્ય વ્યાપાર જાણવામાં આવી જાય છે. અર્થાત્ જે પૂર્વે કહેલા સતાવીસ ભંગેાવાળા હિંસાક્રિક્રિયાવિશેષાને પોતાના કર્મબંધનું કારણ સમજી લે છે તે પરિજ્ઞાતકમાં છે. જે સ–પરિજ્ઞાથી કમાઁ ધનું કારણ સમજીને પ્રત્યાખ્યાન—પરિસાથી સમ્પૂર્ણ સાવદ્ય ક્રિયાઓના ત્યાગ કરે છે. તે નિશ્ચયથી પરિજ્ઞાતકર્મો સુનિ છે,
त्ति बेमि' - इति= या प्रमाणे आत्माना स्वश्यनुं निश्चय, उमंधना अरशुभूत સમસ્ત સાવદ્ય વ્યાપાશના સ્વરૂપનું પ્રદર્શન, અને સાવદ્ય ક્રિયાની નિવૃત્તિપૂર્વક મુનિનું
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર ઃ ૧
