________________
आचारचिन्तामणि-टीका अध्य.१ उ.१ सू. ११ कर्मसमारम्भहेतुः ४१५
मूलम्- एयावंति सव्वावंति लोगसि कम्मसमारंभा परिजाणियन्या भवति ॥ सू. ११॥
छाया-एतावन्तः सर्वे लोके कर्मसमारम्भाः परिज्ञातव्या भवंति ॥सू. ११॥
टीका-'एतावन्तः' इति-लोके-जिनशासने कर्मसमारम्भाः कर्मबन्धहेतवः क्रियाविशेषाः सर्वे एतावन्तः । कृतकारितानुमोदितभेदेन त्रिविधानां कर्मसमारम्भाणां प्रत्येकमतीतवर्तमानानागतत्रयभेदेन नवविधानां पुनर्मनोवाक्कायभेदेन प्रत्येकं त्रैविध्ये सति सप्तविंशतिर्भङ्गा भवन्तीति रीत्या पूर्वकथितसप्तविंशतिभनवन्तग न तु तेभ्योऽधिका इत्यर्थः । एते च कर्मसमारम्भाः परिज्ञातव्या भवन्ति, एतत्परिज्ञानार्थ यत्नो विधेय इत्यर्थः । ज्ञाते सति पुनः पुनरस्यानुस्मरणं करणीयं, न त्वत्र प्रमादः कार्य इति भावः ।। सू. ११॥
कर्मसमारम्भपरिज्ञानस्य फलमाह- जस्सेते.' इत्यादि । मूलार्थ-जिनशासन में इतने कर्मसमारम्भ जानने योग्य हैं ॥ सू. ११ ॥
टोकार्थ-जिनशासन में कर्मबन्ध के कारण इतने ही हैं । कृत, कारित, और अनुमोदित के भेद से तीन प्रकार के कर्मसमारम्भोंका अतीत वर्तमान और भविष्य काल के साथ गुणाकार करने पर नौ भेद होते हैं। ये नौ भेद मन, वचन, काय के भेदसे सत्ताईस भङ्गरूप हो जाते हैं । इस प्रकार सत्ताईस तरह के कर्मसमारम्भ जानने चाहिए, इनसे न कम हैं और न अधिक हैं। उन्हें जानने के लिए यत्न करना चाहिए । जान लेने के पश्चात् उनका बार-बार स्मरण करना चाहिए । इस विषय में प्रमाद नहीं करना चाहिए ॥ ११ ॥
कर्मसमारम्भ के ज्ञानका फल बतलाते हैं-' जस्सेते' इत्यादि ।
મૂલાર્થ-જિનશાસનમાં આટલા કમ સમારંભ જાણવા ગ્ય છે (૧૧).
ટીકાથ-જિનશાસનમાં કર્મબંધનાં કારણ આટલાંજ છે. કરવું. કરાવવું અને અનુ. મદન આપવું આ ભેદથી ત્રણ પ્રકારના કર્મસમારંભેને ભૂતકાલ, વર્તમાન અને ભવિષ્ય કાલની સાથે ગુણાકાર કરવાથી નવ ભેદ થાય છે. આ નવ ભેદ મન, વચન, કાયાના ભેદથી સત્તાવીસ ભંગરૂપ થઈ જાય છે. એ પ્રમાણે સત્તાવીસ તરેહના કર્મસમારંભને જાણવા જોઈએ. એનાથી ઓછા નથી અને અધિક પણ નથી. તેને જાણવા માટે યત્ન કરે જઈએ. જાણ્યા પછી તેનું વારંવાર સ્મરણ કરવું જોઈએ. આ વિષયમાં પ્રમાદ નહિ કર જોઈએ. (૧૧)
समान ज्ञानk ५० मतावे छ:-'जस्सेते' त्याहि.
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૧
