________________
आचारचिन्तामणि-टीका अध्य.१ उ.१ सू. ८. जीवयोनिः
४०७ अगर्भजपञ्चेन्द्रियतिरश्चां संमूछिममनुष्याणां च विवृता योनिः ।।
यद्वा-चतुरशीतिलक्षणभेदेनानेकरूपा योनयः सन्ति, तथा हि-पृथिव्यप्तेजोवायनां प्रत्येकं सप्त सप्त लक्षाणि २८, प्रत्येकवनस्पतीनां दश लक्षाणि ३८, साधारणवनस्पतीनां चतुर्दश लक्षाणि, ५२, विकलेन्द्रियत्रयस्य प्रत्येकं द्वे द्वे लक्षे, इति तेषां षड् लक्षाणि ५८, देव-नारक-पञ्चेन्द्रियतिरश्वां प्रत्येकं चत्वारि लक्षाणोति तेषां द्वादश लक्षाणि ७०, मनुष्याणां चतुर्दश लक्षाणि ८४ । एवं सर्वसंकलने चतुरशीतिलक्षाणि जीवानां योनयो भवन्ति ।
अनेकविधयोनिप्राप्तौ सत्यामपरिज्ञातकर्मा जीवः कर्मफलं ययाऽनुभवति तत् प्रदर्शयति-'विरूपरूपान् प्रतिसंवेदयति' इति, विरूपं दुःखतिर्यचों की और संछिम मनुष्यों की विवृतयोनि होती है ।
अथवा-योनियों के चौरासी लाख भेद भी हैं। वे इस प्रकार है:-पृथ्वीकाय, अपकाय, तेजस्काय, और वायुकाय, की सात-सात लाख योनिया हैं२८, प्रत्येक वनस्पति की दश लाख ३८, साधारण वनस्पति की चौद लाख ५२, तीन विकलेन्द्रि की प्रत्येक की दो-दो लाख अर्थात् विकलेन्द्रिय की कुल छह लाख५८, देवो नारकों और पञ्चेन्द्रिय तिर्यंचों में प्रत्येक की चार-चार लाख, कुल बारह लाख७०, मनुष्यों की चौदह लाख ८४, इस प्रकार कुल चौरासी लाख जीवयोनिया हैं ।
___ अनेक प्रकार की योनिया प्राप्त होने पर अपरिज्ञातकर्मा जीव किस प्रकार कर्मफल भोगता है, सो बतलाते हैं-दुःखजनक होने के कारण इन्द्रियों के अनिष्ट विषयो તિયાની અને સંમૂર્છાિમ મનુષ્યની વિવૃત યોનિ હોય છે.
અથવા–નિઓના ચોરાસી લાખ ભેદ પણ છે, તે આ પ્રમાણે છે–પૃથ્વીકાય, અપૂકાય, તેજસ્કાય, અને વાયુકાયની. સાત-સાત લાખ એનિઓ છે (૨૮), પ્રત્યેક વનસ્પતિની દસ લાખ (૩૮), સાધારણ વનસ્પતિની ચૌદલાખ (૫૨), ત્રણ વિકેલેન્દ્રિયની પ્રત્યેકની બેબે લાખ, અર્થાત્ વિકલેન્દ્રિયની કુલ છ લાખ (૫૮), દેવે નારકીઓ, અને પંચેન્દ્રિય તિર્યામાં પ્રત્યેકની ચાર-ચાર લાખ, તમામ મળી બાર લાખ (७०), मनुष्यानी योर दास (८४), २॥ प्रमाणे दो यारासी ein योनि छे.
અનેક પ્રકારની નિઓ પ્રાપ્ત થવા છતાંય અપરિસાતકર્મો જીવ કેવી રીતે કમલ ભગવે છે? તે બતાવે છે-દુઃખ ઉત્પન્ન કરનાર હોવાના કારણે ઈન્દિના અનિષ્ટ
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૧
