________________
आचारचिन्तामणि-टीका अध्य.१ उ.१ सू.५ क्रियावादिप्र० ___ ३८९ बद्ध सति तु मृगे तस्य लुब्धकस्य पारितापनिकी, परितापनप्रयोजना क्रिया भवति। घातिते च सति मारणरूपा माणातिपातक्रिया।
पूर्व क्रियया ज्ञानावरणीयादिकं कर्म जन्यते। तत्तत्कर्मफलानुभवनरूपा वेदना च तत्पश्चादेव भवति । उक्तश्च
"पुव्वं भंते ! किरिया पच्छा वेयणा ? पुन्वं वेयणा तच्छा किरिया ? मंडिअपुत्ता ! पुव्वं किरिया पच्छा वेयणा, णो पुव्वं वेयणा, पच्छा किरिया"। (भग. ३ श. ३. उ.)
छाया-पूर्व भदन्त ! क्रिया पश्चाद् वेदना ? पूर्व वेदना पश्चात् क्रिया ? भोमण्डितपुत्र ! पूर्व क्रिया पश्चाद् वेदना, नो पूर्व वेदना पश्चात् क्रिया ॥
कुमूलादौ लोहमुक्षिपतः क्रिया____लोहं लोहप्रतापनार्थे कुशूले. लोहमयेन संदंशनेनोरिक्षपन् प्रक्षिपन् वा प्राद्वेषिकी क्रिया लगती है । मृग के बँध जाने पर शिकारी को पारितापनिकी क्रिया लगती है । मृग का घात करने पर हिंसारूप प्राणातिपातिकी क्रिया होती है ।
पहले क्रिया से ज्ञानावरण आदि कर्मों का बंध होता है और उस का फल भोगनारूप वेदना बाद में ही होती है। कहा भी है--
"हे भगवन् ! पहले क्रिया और फिर वेदना होती है ? अथवा पहले वेदना और पश्चात् क्रिया होती है ? हे मण्डितपुत्र ! पहले क्रिया, पश्चात् वेदना होती है। पहले वेदना और पश्चात् क्रिया नहीं होती" ( भगवती. श. ३. उ. ३.)
कुशूल आदि में लोहा डालने वाले को क्रियातपाने के लिए कुशूल (मूष) में लोहे की संडासी से लोहा डालने वाले को ક્રિયા થાય છે. મૃગ ઉપર થવાવાળા દ્વેષથી પ્રાપિશી ક્રિયા લાગે છે. મૃગના બંધાઈ જવાથી શિકારીને પરિતાપનિી ક્રિયા લાગે છે. મૃગને ઘાત કરવાથી હિંસારૂપ प्राणातिपातिकी छिया थाय छे.
પ્રથમ કિયાથી જ્ઞાનાવરણ આદિ કર્મોને બંધ થાય છે, અને તેનું ફળ ભેગવવા રૂપ વેદના પછીથીજ થાય છે. કહ્યું છે કે –
હે ભગવન! પહેલાં કિયા અને પછી વેદના થાય છે? કે પહેલાં વેદના અને પછીથી ક્રિયા થાય છે? હે મંડિતપુત્ર! પહેલી કિયા, અને પછીથી વેદના થાય છે, पडी वहन मन पछीथी लिया थती नथी." (AI. २. ३. 8. 3).
भूष माहिमा सोनामनारने लियाતપાવવા માટે મૂષમાં, લોઢાની સાણસીથી લેતું નાંખવાવાળાને કાયિકીથી લઈને
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૧