________________
आचारचिन्तामणि टीका अध्य.१ उ.१ मू.२. मतिज्ञानम् (९) १९१
सा संज्ञा किस्वरूपा, या न भवत्येकेषाम् ? इत्याकाङ्क्षायामाह-" तंजहा" इति । सा यथा
"पुरत्थिमाओ वा दिसासो" इत्यारभ्य-"अहोदिसाओ वा आगओ अहमंसि" इत्यन्तेनेदमुक्तं भवति-वर्तमानजन्मनः प्राक् कम्यां दिशि ममावस्थानमासीदिति स्वगत्यागत्यवधिविशिष्टपूर्वादिषड्दिशाज्ञानं नास्ति संज्ञिनामपि कियतांचित् । यथा-मदिरामदघूर्णितनयनो मूर्छितः पथि पतितः स्वजनादिना समुत्थाप्य गृहमानीयते । अथ मूपिगमेऽप्यसौ न जानाति-काहं पतितः ?, कथमुत्थापितः ?, केन कया रीत्याऽत्र समानीतोऽस्मी ?-ति । तद्वद् विशिष्टसंज्ञाया
वह संज्ञा किस प्रकारकी है जो किन्हीं २ जीवों को नहीं होती है। इस प्रकार की जिज्ञासा होने पर कहा गया है-तंजहा-अर्थात् वह इस प्रकार--
'पुरन्थिमाओवा वा दिशाओ' से लेकर 'अहोदिशाओवा आगओ अहमंसि' तक का आशय यह है कि इस वर्तमान जन्म से पहले मैं कहाँ रहता था !, इस प्रकारका अपनी गति-आगति से युक्त छह दिशाओं का ज्ञान कितनेक संज्ञी जीवोंको भी नहीं होता । जैसे-मदिरा के मद से छका हुआ, मूर्छित और रास्ते में पडा हुआ पुरुष स्वजन आदि के द्वारा उठाकर घर लाया जाता है, किन्तु मूर्छा हट जाने पर भी उसे ज्ञान नहीं होता कि मैं कहाँ गिरा था ?, किस प्रकार उठाया गया ?, कौन किस प्रकार मुझे यहाँ लाया ?, इसी प्रकार विशिष्ट संज्ञा के अभाव के कारण जीव
તે સંજ્ઞા કેવા પ્રકારની છે, જે કઈકઈ જીવેને નથી હોતી ?, આ પ્રમાણે ज्ञासा थवाथी यु छ -'तंजहा' अर्थात ते प्र४१२
"पुरत्थिमाओवा दिसाओ" थी सधन " अहोदिसाओ वा आगओ अहमंसि," સુધીને આશય એ છે કે –આ વર્તમાન જન્મથી પહેલાં હું ક્યાં રહેતું હતું, આ પ્રકારનું પોતાની ગતિ–આતિથી યુક્ત છ દિશાઓનું જ્ઞાન કેટલાક સંસી જેને પણ નથી થતુ. જેમ મદિરાના કેફથી છકેલા મૂછિત-બેભાન રસ્તામાં પડેલા પુરૂષને સ્વજનદ્વારા ઉઠાવીને પોતાના ઘેર લાવવામાં આવે છે, પરંતુ મૂછ ઉતરી ગયા પછી પણ તેને જ્ઞાન થતું નથી કે કયાં પડી ગયે હો ? કેવી રીતે મને ઉઠાવ્યો ? કે કેવી રીતે મને અહિં લાવ્યા?, આ પ્રકારની વિશિષ્ટ સંજ્ઞાના
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૧
