________________
શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યની અનેક કૃતિઓમાં “ત્રિષષ્ટિ શલાકા પુરૂષ ચરિત્ર” નાં દશ પર્વો, એ એક વિશિષ્ટ કૃતિ છે. ચોવીસ તીર્થંકરાદિ ત્રેસઠ મહાપુરુષોનાં ચરિત્રો આલેખવામાં જ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યે ૩૫ થી ૪૦ હજાર
કોની રચના આ દશ પર્વોમાં કરી છે. આ દશ પર્વો, એ સામાન્ય કથા ગ્રંથ નહીં, પરંતુ બારિકાઈથી વાંચનાર કબૂલ્યા વિના નહીં રહે કે-એ દશે મહાકાવ્ય છે. સાધારણ રીતે અનુષ્ટ્રછંદમાં એ દશે પર્વો હોવા છતાં, એમાં પ્રસંગે પ્રસંગે બીજા દે પણ આવે છે. વર્ણનાત્મક દષ્ટિએ પણ આ કૃતિ મહાકાવ્યોથી ઉતરે તેમ નથી. ઋતુ, દેશ, નગર, પર્વત, ઇંદ્ર, સૂર્ય, ચંદ્ર, રાજા, લેકસ્થિતિ, લેકવ્યવહાર, વિવાહ, પર્યટન, દુભિક્ષ અને યુદ્ધ આદિ પ્રસંગેને ઘણી જ સુંદર રીતે-વિસ્તારપૂર્વક વર્ણવ્યા છે.
આ ગ્રંથની ખાસ ખૂબી તે એ છે કે મહાકાવ્યરૂપે આ પર્વો હોવા છતાં એને સુભાષિત વચનોને તે એક ખજાને જ કહી શકાય. ભાગ્યે જ ક્યાંય એવા બે ચાર
કે એક સાથે આવે છે જેમાં ઉપમા ઉપમેયભાવ અને કંઈને કંઈ સાહિત્યિક ચમત્કાર ન હોય. . ખરી રીતે હેમચંદ્રાચાર્યે આ દશે પર્વોની અંદર આપેલાં સુભાષિતાની છાંટણી કરવી, એ ઘણુંજ કઠિણુ કામ છે. કારણ કે કોઈ કોઈ વચને તે એવાં પણ છે કે જેને એક જણ સુભાષિત કહી શકે, તે બીજે તેને પ્રસં
જ કણિ
એક જણ સભા કઇ વચને તો
