________________
ભીતરની વૈભવી દુનિયા
આ રીતે દાન, લાભ, ભોગ, ઉપભોગ, વીર્ય સાધકના આત્મસમ્મુખ બને છે. અને આત્માની દિશામાં પગલું માંડ્યું કે આનંદ, આનંદ... ઓચ્છવ.
પ્રભુના દાન આદિ ગુણોની વાત કરી. હવે સ્તવનાકાર પ્રભુની યોગદશાની હૃદયંગમ કથા શરૂ કરે છે : ‘પ્રભુનો અદ્ભુત યોગ સ્વરૂપ તણી ૨સા હો લાલ...' પ્રભુનું જ્ઞાન, દર્શન અને સ્થિરતા રૂપ ચારિત્ર એ પ્રભુનો અદ્ભુત યોગ છે અને એ છે સ્વ-રૂપની ભૂમિ (રસા).
અદ્ભુત યોગ પ્રભુનો.
યાદ આવે પાતંજલ યોગસૂત્ર : ‘ત્રયમેત્ર સંયમઃ'. ધારણા, ધ્યાન અને સમાધિનું એક જગ્યાએ રહેવું તે છે સંયમ, ચારિત્ર.
ધારણામાં સાધક સંકલ્પને દૃઢ કરે છે કે પોતે આ વિષયમાં જ મનને કેન્દ્રિત કરશે. એ પછી ધ્યાનની ભૂમિકાએ એ વિષયમાં સાધક ઊંડો ઊતરે છે અને સમાધિની કક્ષાએ સ્વરૂપમાં લીન બની જાય છે. ચારિત્રની વ્યાખ્યા પણ આ જ અપાઈ છે ઃ નિજ ગુણોની દુનિયામાં સ્થિર થવું તે ચારિત્ર.
:
૧૦
પાતંજલ અષ્ટાંગ યોગમાં છેલ્લાં ત્રણ અંગો મહત્ત્વનાં છે : ધારણા, ધ્યાન, સમાધિ. અને પ્રભુએ એમને એક અંગ - ચારિત્ર - માં સમાવિષ્ટ કર્યા; કેવો અદ્ભુત પ્રભુનો યોગ !
આમ, યોગની વ્યાખ્યા આ છે ઃ સ્વરૂપદશા સાથે જોડી આપે તે યોગ.' પણ આ અદ્ભુત યોગ તો છે સ્વરૂપદશા પોતે જ. સાધનકોટિનો
૯. વાત્રિં સ્થિરતાપમતઃ સિદ્ધેપીયતે। – જ્ઞાનસાર-૩ ૧૦. પરિષહસહનાદિક પરકારા, એ સબ હૈ વ્યવહારા;
નિશ્ચય નિજ ગુણ ઠરણ ઉદારા, લહત ઉત્તમ ભવપારા. ૧૧. મુશ્કેળ હોયળો નોનો સ∞ોવિ ધમ્મવાવારો । -યોગવિશિષ્ઠા-ગ્
૬૪
સાધનાપથ
