________________
अपभ्रंश - खंडकाव्य (धार्मिक)
अंतेउर परिमिउं
सरेणं
र वरेंदु । गउ विहवें सुरवर करि सुपमाण वाहु । अवयरिउ सलिले अवगाह वाहहिं जल गरें । जं करिणि सहिउ उप्पाडिवि राएं पउम णालु । कोमलु सुगंधु (गंधु) ताडिय सिरि सहरसु कावि णारि । तोअण्ण भणई सालेवि मुणालें हणइ जाम । वछच्छलि निर्वाडिय तह प्पेल्लिवि णाले घाउ देवि । ताअण्ण कडछिहि वुडेवि कावि चलणेह धरेहि । कर जुवलें निठुरु च दिसह पीण उण्णय थणीउ । जलुखिर्वाह गरिंदहो कच्छूरी चंदणु घुसिण रंगु । पक्खालिउ सलिलें कज्जल जल भरियह लोयणेहिं । जुवइह मुक्कु णं जलु घत्ता -- णयगंजण घुसिण समूहें अमलु वि सलिलउ किउ सोहइ वहु वण्ण विचित्तउ इंद चाव वर्षा काल --
सरिसु जलु ॥ ६.११
धत्ता
वि दियहु रयणि जाणिज्जइ, पिय रहियहों पाउसि पंथियहो,
सुरवरं ।
जवइहि साहु |
सरवइ गयंबु |
केसर विसाल ।
मइंदेव मारि ।
अण्ण ताम । खलेइ ।
बंधु देइ ।
रइ मणीउ ।
अंगलग्गु ।
घर्णोह ।
समलु ।
वमालु ।
दु ।
खग्गु ।
गय गिभ याल हुउ वरिसयालु । अवयरिउ मोर दद्द ुर पेखेवि महंतु हे घणगयंदु | अरु थु पावसु वज्जेण हणंतु णहग्ग मग्गु । दुप्पेछ छ कय विज्जु हि मंडल जलु वरिसगहि लग्गु । गुलुगुलु गुलन्तु मारुय समग्गु । गज्जंतु पलय घण रव पचंडु । तडि तरलु भयंकर भीमचंडु | कज्जल तमाल घण सामदेहु । दस दिसि झरंतु कय दोण मेहु । मेल्लंतु मुसलधारहि जलोहु । जल थल पायाल सुभरिय सोहु । अवयरिउ एम पाउसु रउद्दु, संचारिउ मेहहिं णं समुद्द । दीहिय तडाय सरवर अणेय, सम सरि सा भावहं भरिय तोय |
दिढु
२०९
णहि रवि मेहहिं छाइयउ । तोयहिं विरहु ण माइयउ ॥
६. १२
दोनों जलक्रीड़ा और वर्षा काल के वर्णनों में स्वाभाविकता है । दोनों वर्णनों के घत्ता में दृश्य का सार दृष्टिगत होता है। जलक्रीड़ा में आँखों के अंजन, शरीर के चन्दनादि से निर्मल जल भी मलिन हो गया । नाना वर्णों से चित्रित जल इंद्रचाप के समान शोभित होने लगा । वर्षाकाल में आकाश में सूर्य मेघों से आच्छन्न हो गया । दिन और रात भेद नष्ट हो गया । इस काल में प्रिया रहित पथिकों की स्त्रियों के हृदय में विरह अपरिमित हो उठा ।
भाषा में अणुरणनात्मक शब्दों का प्रयोग भी मिलता है ( ८.७) । मात्रिक छन्दों के अतिरिक्त भुजंगप्रयात ( ५ १२, ७.९), त्रग्विणी (७. १) आदि वर्णिक छन्दों का