________________
(દોહરા)
સાર,
પત્ર છેદની જે કલા, ધનુરવેદ અભ્યાસ, ગજભ્રમ અશ્વપરીક્ષણી, શિખે પંડિત પાસ. ૧ મંત્ર તંત્રની જે કહી, કલા બહું તેર પંડિતને સંતોષતો, શિખે અમરકુમાર. ૨ રાજ સુતા સુરસુંદરી, કલા વિવેક વિશાલ, ચોસઠ જે મહિલાતણી, શિખે ગુણમણિમાલ. ૩ એક દિન રાજુકમારિકા, ગ્રીષ્મઋતુને કાલ, ભોજન મનગમતું કરી, આવી તે નિશાલ. ૪
૧-સ્ત્રીઓની
ભાવાર્થ :
કુમાર વિવિધ પ્રકારની વિદ્યાઓ ભણી રહ્યો છે. સાથે વિવિધ પ્રકારની કળાને પણ સાધે છે. પરીક્ષા પત્રછેદ, ધનુર્વેદ, ગજભ્રમ (હાથીને ભ્રમમાં નાખીને જીતી લેવો) અથવા હાથીને ભગાવવા ઘોડાની સવારી આદિ કળા પંડિત પાસે શીખી રહ્યો છે. વળી શેષ રહેતી મંત્ર-તંત્ર આદિ કળાને ભણતો કુમા૨ ૭૨ કળાને શીખી ગયો. પ્રથમ નંબરે આવતા અમરકુમારને જોઇને ગુરુ પણ ઘણા જ સંતોષને પામતા હતા.
તે જ પ્રમાણે આ પંડિત પાસે રાજકુમારી સુરસુંદરીએ વિનય વિવેકયુક્ત સ્ત્રીઓની ૬૪કળાને આત્મસાત્ કરી લીધી. ઉનાળાનો સમય હતો. ગરમીનો કાળ હતો. તે વેળાએ એકદા કુંવરી મનગમતું ભોજન કરીને ભણવા આવી છે.
ઢાળ-ચોથી
(ચોપાઇની - દેશી)
એક દિન ઉષ્ણઋતુને કાલ, ભોજન કરી આવી નિશાલ, મંદ મંદ પવન તિહાં વહે, તે દેખી સા નિદ્રા લહે. ૧ ઇણે અવસર સો શ્રેષ્ઠિકુમાર, બાળક અવર તણે પરિવાર, રાજકુમારી સૂતી જિહાં, તે પણ આવી બેઠો તિહાં. ૨ કુમરી 'વસ્રાંચલ અભિરામ, ગાંઠડી બાંધી દીધી જામ, કોડી સાત હતી ગુણગેહ, કુમરે છોડી લીધી તેહ. ૩ બાળક એક તણે કર દીધ, શિખામણ તસ એહવી કીધ, સુખડી એહની જેસી મલે, તેસી લાવો મુજ આગલે. ૪
૧૬
મહાસતી શ્રી સુરસુંદરીનો રાસ)