________________
બીજા ખંડતણી કહી રે, પંચમી ઢાલની લીલ રે;
બાવન વીર - વિજય કરે રે, તેહની જે ધરે શીલ રે, બો. ૨૮ ૧-પાણી, ર-સૂકું લાકડું, ૩-મેં ધોળું એટલું દૂધ માન્યુ, ૪-પ્રાચીનકાળમાં માણસ અપરાધી છે કે નહીં તે નક્કી કરવા પાણી કે અગ્નિ વડે કરવામાં આવતી પરીક્ષા.
ભાવાર્થ :
સુરસુંદરીનો કલ્પાંત હે મોહન મારા મનના ઇષ્ટદેવ! મારાથી સંતાઇને આપમાં રહ્યા છો? આપ જલ્દી આવો. હે નાથી હું અહિં નિરાધાર એવી એકલી રહેલી છું. હે પ્રાણનાથ! જ્યાં સંતાયા હોય ત્યાંથી ઉતાવળા આવો. હું આપને બોલાવી બોલાવીને હવે થાકી ગઈ છું. આ નિર્જન ટાપુના જંગલમાં આવી સંતાવવાની મશ્કરી ન કરે. હે સ્વામી! હું કેટલા સાદ દઉં. હસવામાંથી ખસવાનું ન થઈ જાય. મને મુંઝવણમાં ન નાખો. જળ વિના વેલડી સુકાય તેમ છે સ્વામી! તમારા પ્રેમ રુપી પાણીથી પરણેલી સ્ત્રીને સિંચશો નહિ તો આ તરુણ સ્ત્રી પણ કરમાઇ જશે. માટે જલ્દી આવો. પ્રેમ સુધારશે મને સિંચીને નવપલ્લિત કરો. જેમ પાણી વિના (પાણીના) જીવો તરફડે, તેમ તમારા વિના અહીં મારી દશા કેવી થઇ છે? તમારા વિરહે મારું શરીર દાઝે છે. તે કોઈ ઉપાયે આ દાહ શાંતિ થાય તેમ નથી. હે સુગુણ! સ્નેહી સાહિબ! હે પ્રેમ પ્યારા મિત્ર! તમારી પત્ની તમારા વિના ચોધાર આંસુ સારી રહી છે. રડતી સ્ત્રીને જોઇ તમારું દિલ કઠોર કેમ બન્યું છે? હૃદયને કોમળ કરો. સરળ બનાવીને મને સંભારી લ્યો. હે પ્રાણજીવન! મારા જીવનનો આધાર! હે ઉત્તમ કુળના અવતંસ! બાળપણે બોલાયેલા બોલનો હૈયામાં ડંખ ન રાખતાં.
હે સ્વામી! મેં તો આપને કલહંસ સમાન ગણ્યા છે. હવે કાગડા ન થતા! મેં તો કલ્પવૃક્ષ સમજીને સેવા કરી છે. આપ આકડાના ફૂલની જેમ ન ફળતા.
આમા રુદન કરતી જંગલના વૃક્ષોને રડાવતી એક વૃક્ષની પાછળ જોઇને બીજા વૃક્ષે પતિને જોવા દોડતી. આંસુને લુંછતી, ચારે કોર સ્વામીને જોતી પાલવ વડે આંસુને લુછવા લાગી, સ્વામીને ન જોતા ઊંચા સાદે રડી રહી છે. એક એક ક્ષણ કાળઝાળ જેવી લાગતી. આંસુ લૂછતાં લૂછતાં પાલવના છેડે કંઈક પોટલી જોઈ. અને પાલવને છેડે લખેલા અક્ષર જોયા. પાલવની ગાંઠ છોડીને અક્ષર પણ ઓળખ્યા. દ્રવ્યને ગણતાં સાત કોડીને જોઈ. અક્ષર વાંચ્યા “સાત કોડીઓ, હે સનારી! રાજ્યને ગ્રહણ કરજે” શબ્દો વાંચતાની સાથે જ હા! હા! કરતી ધરતી પર ઢળી પડી. મૂછિત થઈ ગઈ. નિર્જન ટાપુ પર એકલી અટુલી અબળાને ત્યાં આશ્વાસનના ઠંડા શબ્દો કોણ કહેવાનું હતું. તેમજ ઠંડુ પાણી છાંટનાર કોણ હતું? કોઈ પવન નાંખનાર પણ ન હતું. ક્યાં સુધી અચેતન અવસ્થામાં પડી રહી. દરિયાકિનારે મંદ મંદ આવતા શીતલ પવનથી મૂચ્છ દૂર થઈ. ચેતના આવી. ને ત્યાં તો ધ્રુસકે ધ્રુસકે રડવા લાગી. કલ્પાંત કરતી સુંદરી ઉભી થઇને ચાલવા જાય છે ત્યાં તો પડતી આખડતી વળી ભૂમિ ઉપર પડે છે. મોટા સાદે રડતી, અથડાતી કૂટાતી, વારંવાર જમીન ઉપર પડતી, ઊભી થઈને ચાલતી, અતિશય આક્રંદ કરતી, વિલાપ કરતી, બગીચામાંથી બહાર આવે છે. સુંદરીનો કલ્પાત સાંભળી વૃક્ષોના પાંદડાં સ્થિર થઈ ગયાં. પંખીઓ સુદંરીને જોઇને ઘણા દુઃખી થયા. વાતાવરણ કરુણામય બની ગયું. ત્યાં રહેલા સઘળા જીવો જાણે ચિત્તને વિષે ખેદ ન કરતા હોય. તેમ સુરસુંદરી ઉપર સૌ સહાનુભૂતિભાવ દર્શાવતા હતા.
O
મહાસતી શ્રી સુરસુંદરીનો સસ)