Page Text
________________
ઉભા રહેતાં તેમ જ બેઠા પણ કરવાની હોય છે. યોગ એટલે બે હાથનો સંયોગ અથવા યોગ એટલે સમાધિ, તેની મુખ્યતાવાળી યોગમુદ્રા વિપ્નવિશેષને દૂર કરનારી છે.
૨. જિનમુદ્રાઃ જે મુદ્રામાં બે પગનો આગળનો ભાગ ચાર અંગુલ અંતરવાળો રહે અને પાછલો ભાગ તેથી ઓછા અંતરવાળો રહે તે જિનમુદ્રા. કાઉસ્સગ્ન વગેરેમાં ઉભા રહેતી વખતે પગ એવી રીતે રાખવા કે જેથી અંગુલીઓ તરફના આગળના બે ભાગ વચ્ચે ચાર આંગળનું અંતર રહે અને પાછળનો ભાગ એટલે બે એડીઓ પરસ્પર ચાર આંગળથી ઓછી રહે. કાઉસ્સગ્ન કરતાં જિનેશ્વરની જે મુદ્રા તે જિનમુદ્રા અથવા જિન એટલે વિનોને જીતનારી મુદ્રા તે જિનમુદ્રા.
૩. મુક્તાશુક્તિમુદ્રા : મુક્તા એટલે મોતી અને શુક્તિ એટલે ઉત્પત્તિ સ્થાન = મોતીના ઉત્પત્તિ સ્થાન, છીપ જેવી મુદ્રા તે મુક્તાશક્તિ મુદ્રા. જે મુદ્રામાં બંને હાથ સમ-સરખા અને ગર્ભિત એટલે મધ્યમાં ઉન્નત રાખ્યા હોય તેવા બંને હાથ કપાળે લગાડ્યા હોય તે મુક્તાશુક્તિમુદ્રા. આ મુદ્રામાં બંને હથેળીને સમ એટલે આંગળીઓને પરસ્પર અંતરિત કર્યા વિના રાખવાના હોય છે. તેવી રીતે સમસ્થિતિમાં રહેલી હથેળીને ગર્ભિત કરવી એટલે હથેળી અંદરથી પોલાણવાળી રહે તેવી રીતે કાચબાની પીઠની જેમ મધ્યભાગમાં ઉન્નત રાખવી, પરંતુ ચિપકાવેલી ન રાખવી. એવી સ્થિતિવાળી બે હથેળીને કરી તેને કપાળે લગાડવી તે મુક્તાશુક્તિમુદ્રા.
ત્રણ મુદ્રાઓ વિષે યોગમુદ્રા અને મુક્તાશુક્તિમુદ્રા એ બે હાથની મુદ્રા છે અને જિનમુદ્રા તે પગની મુદ્રા છે.
ખમાસમણ અને સ્તવનપાઠ યોગમુદ્રા વડે બોલાય છે. તથા અરિહંત ચેઈઆણં, તસ્ય ઉત્તરી, અન્નત્થ૦ તથા દંડક સૂત્ર – ૧. નમુત્થણ (શક્રસ્તવ) ૨. અરિહંત ચેઈઆણે. ચૈિત્યસ્તવ) ૩. લોગસ્સ નામસ્તવ) ૪. પુષ્પરવરદી શ્રિતસ્તવ) ૫. સિદ્ધાણં બુદ્ધાણ સિદ્ધસ્તવ ઇરિયાવહિયં, થોય-જોડા એ સર્વે હાથની યોગમુદ્રા અને પગની જિનમુદ્રા યુક્ત કહેવા. જ્યારે પ્રણિધાન સૂત્ર જાવંતિ ચેઈઆઈ, જાવંત કે વિ સાહૂ અને જય વીયરાય સૂત્રો મુક્તાશક્તિ મુદ્રા વડે કહેવાય છે. [૧૦] પ્રણિધાનસિક
ત્રણે લોકમાં રહેલા ચૈત્યોને નમસ્કાર રૂપ ચૈત્યવંદન સ્વરૂપ “જાવંતિ ચેઈઆઈ' અઢી દ્વીપમાં રહેલ સાધુઓને નમસ્કાર રૂપ મુનિવંદન સ્વરૂપ “જાવંત કે વિ સાહૂ' અને ભવ વૈરાગ્ય આદિ ૯ વસ્તુની પ્રાર્થનાસ્વરૂપ “જય વિયરાય” સૂત્ર એ ત્રણ સૂત્રને પ્રણિધાનસૂત્ર કહેવાય છે તે પ્રણિધાનત્રિક.
ભાષ્યત્રિક-ભાવત્રિક
૫
| SR No. | 006186 |
| Book Title | Bhashyatrik Bhavtrik |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Punyakirtivijay |
| Publisher | Sanmarg Prakashan |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 198 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |