________________
(૧) મનથી કરું નહિ, કરાવું નહિ તેવી રીતે મનથી તેવી રીતે મનથી (૨) વચનથી કરું નહિ, કરાવું નહિ કરાવું નહિ કરું નહિ, અનુમોદું (૩) કાયાથી કરું નહિ, કરાવું નહિ અનુમોદું નહિ નહિ આદિ (૪) મન-વચનથી કરું નહિ, કરાવું નહિ આદિ ૭ ભાંગા ૭ ભાંગા (૫) વચન-કાયાથી કરું નહિ, કરાવું નહિ () કાયા-મનથી કરું નહિ, કરાવું નહિ (૭) મન-વચન-કાયાથી કરું નહિ, કરાવું નહિ
આ પ્રમાણે કરણના દ્વિસંયોગી ભાંગા સાથે યોગના ૭ ભાંગા ગુણતાં બીજા ૨૧ ભેદ થયા - કુલ-૪૨ ભાંગા થયા.
હવે કરણના ત્રિસંયોગી ભાંગા સાથે યોગના સાત ભાંગા કરતાં ૭ ભેદ થશે. (૧) મનથી કરું નહિ, કરાવું નહિ, અનુમોદું નહિ (૨) વચનથી કરું નહિ, કરાવું નહિ, અનુમોદું નહિ (૩) કાયાથી કરું નહિ, કરાવું નહિ, અનુમોદું નહિ (૪) મન-વચનથી કરું નહિ, કરાવું નહિ, અનુમોદું નહિ (૫) વચન-કાયાથી કરું નહિ, કરાવું નહિ, અનુમોદું નહિ () કાયા-મનથી કરું નહિ, કરાવું નહિ, અનુમોદું નહિ (૭) મન-વચન-કાયાથી કરું નહિ, કરાવું નહિ, અનુમોદું નહિ આ પ્રમાણે કુલ-૪૯ ભાંગા થાય. પચ્ચખાણના ૪૯ ભાંગાને ત્રણ કાળે ગુણી કુલ-૧૪૭ ભાંગા બતાવ્યા. તેમાં પચ્ચકખાણ તો ભવિષ્યકાળ માટે હોય છે. એટલે કે ભવિષ્યમાં અનુચિત આચરણના ત્યાગવાળું હોય કે ભૂતકાળમાં થઈ ગયું છે, તેનું પચ્ચખાણ કેવી રીતે શક્ય બને ? તેનો ખુલાસો કરતાં જણાવે છે. ભૂતકાળનું પચ્ચકખાણ એટલે કે ભૂતકાળમાં જે અનુચિત આચરણ થયું હોય તેની નિંદા અને ગહ કરું છું અને વર્તમાનકાળમાં અનુચિત આચાર સેવી રહ્યો છું, એને અટકાવું છું અને ભવિષ્યકાળમાં નહિ કરું, એ પ્રમાણે નિયમ કરે છે. એટલે પચ્ચખાણ આ પ્રમાણે ત્રણે કાળના વિષયવાળું હોય છે.
પોરિસી આદિ પચ્ચકખાણોના જે જે કાળ કહ્યા છે, તેટલા કાળ સુધી તે
૧૪૮ ભાષ્યત્રિકભાવત્રિક
