Page Text
________________
(૧) પયશાટી :- દ્રાક્ષ સહિત રાંધેલું દૂધ તે પયઃશાટી (બાસુંદી). (૨) ખીર :- ઘણા ચોખા વગેરે સહિત રાંધેલું દૂધ તે ખીર. રાંધેલા ભાત અને કોઈક ઠેકાણે ચોખા નાખીને પણ ખીર બનાવાય છે. દૂધપાક જેટલી જાડી નહિ, પરંતુ થોડી જાડી બનાવાય છે.
(૩) પેયા:- થોડા ચોખા સહિત રાંધેલું દૂધ તે પેયા હાલમાં જે દૂધપાક કહેવાય છે તે પેયા છે. કોઈક ગ્રંથમાં દૂધની કાંજી તરીકે ઓળખાવે છે, જેમાં ચોખા થોડા આવવાથી એક શેર દૂધમાં લગભગ ૧ તોલો જેટલા આવવાથી દૂધપાક ઉકાળીને જાડો બનાવવામાં આવે છે. (૪) અવલેહિકા - ચોખાના લોટ સહિત રાંધેલું દૂધ તે અવલેહિકા. (૫) દુગ્વાટી :- કાંજી આદિ ખાટા પદાર્થ સાથે રાંધેલું દૂધ તે દુગ્ગાટી કહેવાય છે. કેટલાક આચાર્યો દુગ્વાટીને બદલે “બહલિકા” કહે છે. જે પ્રાયઃ તરતની વિયાયેલી ભેંસ વગેરેના દૂધની બને છે, તેને “બળી” કહેવાય છે.
આ પાંચ દૂધના નીવિયાતાં જોગ અથવા ઉપધાન સંબંધી નીવિના પચ્ચખાણમાં કહ્યું, બીજી નીધિમાં નહિ.
દહીંના પાંચ નીવિયાતાં. (૧) કરંબ:- દહીંમાં ભાત મેળવ્યો હોય તે ભાતવાળું દહીં તે કબ. (૨) શીખંડ - દહીંનું પાણી કાઢી નાખવાથી રહેલા માવામાં અથવા પાણીવાળા દહીંમાં પણ ખાંડ નાખી વસ્ત્રથી છાણેલું ઘસીને ગાળેલું દહીં તે શીખંડ. (૩) સલવણ - મીઠું નાખીને મંથન કરેલું દહીં તે સલવણ. (૪) ઘોલ :- વસ્ત્રથી ગાળેલું દહીં તે ઘોલ. (૫) ઘોલવડા :- તે ઘોલમાં વડાં નાખ્યાં હોય તે ઘોલવડાં અથવા ઘોલ નાખીને બનાવેલાં વડાં તે ઘોલવડાં.
ઘીનાં પાંચ નીવિયાતાં.
(૧) નિર્ભજન ઘી - પકવાન્ન તળાઈ રહ્યા બાદ કઢાઈમાંનું વધેલું, બળેલું ઘી તે નિર્ભજન.
૭ હાલમાં બાસુંદી દ્રાક્ષરહિત ફક્ત દૂધ ઉકાળીને બનાવવામાં આવે છે. દૂધપાકમાં ચોખા વગેરે
મેળવીને બનાવાય છે. ૩૭મી ગાથાના ભાવાર્થ પ્રમાણે અન્ય યોગ દ્રવ્યોના સંયોગ વિના વિકૃતિ દ્રવ્યો નિર્વિકૃતિક થતાં નથી. હાલમાં બાસુંદીને નીવિયાતું ગણવાનો વ્યવહાર છે.
ભાષ્યત્રિક-ભાવત્રિક ૧૩૯
| SR No. | 006186 |
| Book Title | Bhashyatrik Bhavtrik |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Punyakirtivijay |
| Publisher | Sanmarg Prakashan |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 198 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |