Page Text
________________
ઔષધમાં કેટલાક આહાર અને કેટલાક અનાહાર પણ હોય છે, તે વિશેષ ગ્રંથોથી જાણવું.
શન :
અશન શબ્દનો વ્યુત્પત્તિ અર્થ બે રીતે થાય છે.
આશુ=શીઘ્ર ભૂખને ઉપશમાવે તે અશન અને અશ્યતે મુખ્યતે – જેનું ભોજન કરાય તે અશન. જો કે ફળાદિક સર્વ આહારી પદાર્થનું ભોજન કરાય છે, છતાં ભાત વગેરે અમુક પદાર્થો જ રૂઢિથી અશન ગણાય છે.
અશનમાં મગ વગેરે સર્વ કઠોળ, ભાત વગેરે સર્વ ધાન્ય, સાથુ એટલે લોટજુવાર-મગ વગેરે શેકીને બનાવેલો લોટ વગેરે, માંડા એટલે પૂડા, રોટલા, રોટલી વગેરે, દૂધ, દહીં, ઘી વગેરે, ખાજા વગેરે સર્વ પકવાન્ન મોદક વગેરે, રાબ વગેરે સર્વ જાતિની ઘેંસ, કંદ વગેરે વનસ્પતિના કંદમૂળ, ફળાદિકનાં રંધાયેલા શાક વગેરે. આની અશનમાં ગણતરી થાય છે.
પાન :- પ્રાણોને ઉપકાર કરે તે પાન અથવા પીd=પીવાય તે પાન. કાંજીનું પાણી એટલે છાશની આછ, જવનું પાણી, કેરનું પાણી અને ચીભડા વગેરે ફળોની અંદર રહેલું પાણી તથા મદિરા વગેરે પાણી એ સર્વે પાણી, પાન આહારમાં ગણાય છે.
તિવિહાર પચ્ચક્ખાણવાળાને એ પાણી કલ્પે નહિ. પરંતુ નદી, કૂવા, તળાવ વગેરેનાં પાણી કે જે બીજા પાણીથી મિશ્ર ન થયા હોય તેવાં જ શુદ્ધ પાણી તિવિહારમાં કલ્પે. ખાદિમ :વાઘતે જે ખવાય તે ખાદિમ અથવા ઘ=આકાશ એટલે મુખની જગા. તેમાં માતિસમાય તે ખાદિમ. જે વસ્તુઓને ખાવાથી ભૂખની પૂર્ણ શાંતિ ન થાય તો પણ કાંઈક સંતોષ થાય તેવી વસ્તુઓ ખાદિમમાં ગણાય.
શેકેલાં ધાન્ય, મમરા, પૌંઆ, શેકેલા ચણા, દાળિયા, શેકેલા મગ વગેરે તથા ખજૂર, ખારેક, નાળિયેર તથા બદામ, દ્રાક્ષ, કાજુ વગેરે મેવા, કેરી, ચીભડાં, સફરજન, ચીકુ વગેરે ફળો, શેરડી વગેરે તથા કોઠવડી, આમળા ગંઠી-આંબાગોળી, કોઠીપત્ર, લિંબુઈ પત્ર વગેરે ખાદિમ જાણવા તે દુવિહાર પચ્ચક્ખાણમાં ન કલ્પે. સ્વાદિમ ઃस्व જેનો આસ્વાદ કરાય તે સ્વાદિમ તથા ગોળ-સાકર વગેરે દ્રવ્યોને અને રસ વગેરે ગુણોને તેમજ રાગદ્વેષ રહિત આસ્વાદન કરવાથી સંયમીના સંયમગુણોને જે સ્વાયતે સ્વાદ પમાડે તે સ્વાદિમ અથવા જેનું
૧૨૦ ભાષ્યત્રિક ભાવત્રિક
-
| SR No. | 006186 |
| Book Title | Bhashyatrik Bhavtrik |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Punyakirtivijay |
| Publisher | Sanmarg Prakashan |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 198 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |