Page Text
________________
કાલના સૂર્યોદય સુધી ચારે આહાર અથવા પાણી સિવાય ત્રણ આહારનો ત્યાગ હોય છે. તિવિહારવાળાને પણ ફક્ત દિવસે ઉકાળેલું પાણી કલ્પે છે. રાત્રે તે પાણીનો પણ ત્યાગ હોય છે. આ ઉપવાસમાં એક દિવસમાં કરાતા બે વાર ભોજનનો ત્યાગ હોય છે, પરંતુ જો એ જ ઉપવાસના આગલા દિવસે એકાશન અને પછી પારણાના દિવસે પણ એકાશન કરીએ તો ચાર વાર ભોજનનો ત્યાગ થતો હોવાથી તેને ચોથભક્ત-ચતુર્થભક્ત કહેવાય છે.
(૮) રિમ પચ્ચક્ખાણ :- ચરિમછેલ્લું. ત્યાં દિવસના છેલ્લા ભાગનું=રાત્રિનું જે પચ્ચક્ખાણ દિવસચરિમ તથા આયુષ્યના છેલ્લા ભાગનું એટલે મરણ વખતનું પચ્ચક્ખાણ - જીવે ત્યાં સુધીનું તે ભવચરિમ. આ પ્રમાણે દિવસચરિમ અને ભવચરિમ ભેદથી તે બે પ્રકારનું છે. દિવસચરિમ પચ્ચક્ખાણ સૂર્યાસ્તથી ૪૮ મિનીટ પહેલાં ગૃહસ્થોને દુવિહાર-તિવિહાર-ચઉવિહારવાળું અને મુનિને ચઉવિહારવાળું જ હોય છે. છૂટા શ્રાવક-સાધુને દિવસચરિમં અને એકાશનાદિવાળાને પાણહાર દિવસચરિમં પચ્ચક્ખાણ ક૨વાનું હોય છે. કારણ કે, એકાશનાદિવાળાને ભોજન કર્યા પછી પાણીનો જ આહા૨ ક૨વાનો હતો, તે હવે બંધ કરવાનો છે, એટલે તે પાણહાર કરે.
પ્રશ્ન :- એકાશનનું પચ્ચક્ખાણ તો બીજા સૂર્યોદય સુધીનું હોય છે, તો એકાશનવાળાને પાણહાર દિવસ ચરિમં શા માટે કરવાનું ?
ઉત્તર ઃ- એકાશન પચ્ચક્ખાણ આઠ આગારવાળું છે તે આગળ જણાવાશે અને પાણહાર દિવસચરિમં ચાર આગારવાળું છે, એટલે ચાર આગારનો સંક્ષેપ કરવા એ પચ્ચક્ખાણ છે.
(૯) અભિગ્રહ પચ્ચક્ખાણ :- અમુક કાર્ય થાય ત્યારે જ અમુક ભોજન કરવું, એવા પ્રકારનો અભિગ્રહ દ્રવ્યથી, ક્ષેત્રથી, કાળથી અને ભાવથી, એમ મુખ્યત્વે ચાર પ્રકારે છે.
દ્રવ્ય અભિગ્રહ :- અમુક દ્રવ્ય=આહાર આપે તો જ લેવો અથવા અમુક દ્રવ્ય= કડછી-ચમચા વડે આપે તો જ આહાર લેવો તે.
ક્ષેત્ર અભિગ્રહ :- અમુક ગામમાંથી, અમુક ઘરોમાંથી અથવા અમુક ગાઉ દૂરથી આહાર લાવવાનો નિર્ણય તે.
કાલ અભિગ્રહ :- ભિક્ષાકાળ પહેલાં, ભિક્ષાકાળ વખતે, ભિક્ષાકાળ પછી આહાર લાવવાનો અભિગ્રહ તે.
૧૧૨ ભાષ્યત્રિક-ભાવત્રિક
| SR No. | 006186 |
| Book Title | Bhashyatrik Bhavtrik |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Punyakirtivijay |
| Publisher | Sanmarg Prakashan |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 198 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |