________________
પ્રતો વર્ષોથી પોતાના પુનરુદ્ધારકની પ્રતીક્ષા કરી રહી હતી, એમાં સં. ૧૫૪૪માં પ્રતોનો એ પ્રતીક્ષા-પોકાર જ જાણે ખરતરગચ્છીય પૂ.આ.શ્રી જિનહર્ષસૂરિજી મહારાજને લીંબડી ખેંચી લાવ્યો. આ વર્ષથી આરંભીને ૧૫૬૩ સુધીના ગાળામાં ખવાઈ ગયેલી પ્રતોનાં સેંકડો પાનાંઓનું અનુસંધાન કાર્ય એવી અજબગજબની કળાપૂર્વક કરવામાં આવ્યું કે, આજે એ પ્રતોને ધારીધારીને જોઈએ, તો પણ ખવાઈ ગયેલાં પાનાનો જેટલો ભાગ કાપી નાખીને એ જગાએ નવો જોડેલો કાગળ કયો છે, એનો અણસાર સુદ્ધાં ન આવે તેમજ નવા અનુસંધાન તરીકે ફરી લખવામાં આવેલા અક્ષરોનો ભેદ પણ કળી ન શકાય. જોડેલા કાગળનો ભેદ પકડી પાડવો જ હોય, તો તડકા સામે એ પ્રત-પાનાંને ધારી રાખવામાં આવે, ત્યારે ચોડવામાં આવેલા કાગળનો ભેદ માંડ માંડ કળી શકાય. અક્ષરોનો આકાર જુદો ન પડી જાય, | એ રીતે અનુલેખન કરવું તેમજ નવા-જૂના કાગળનો ભેદ કળી ન શકાય એવું અનુસંધાન કરવું, એ કહેવાતા વિજ્ઞાનના અને પ્રગતિના આ જમાનામાં પણ અસંભવિતઅશક્ય જેવું જણાય, ત્યારે અયાંત્રિક યુગની એ કળા પર આજેય ઓવારી ઊડ્યા વિના રહેવાય ખરું?
છૂટક છૂટક ઓગણીસ વર્ષના ગાળામાં જેનું પુન:સંધાન કાર્ય ચાલતું રહ્યું, એ પાંચ પ્રતોના અંતભાગમાં નીચે મુજબ ઉલ્લેખ થવા પામ્યો છે. જીત કલ્પભાષ્ય(પાનાં ૩૮) સં. ૧૫૪૪ની સાલમાં, પંચકલ્પ ભાષ્ય(પાનાં ૪૫) પંચકલ્પ ચૂર્ણ (પાનાં ૪૩) સં. ૧૫૪૫ની સાલમાં, બૃહત્કલ્પ ચૂર્ણ (પાનાં ૧૫૭) સં. ૧૫૬૩ની સાલમાં નિશીથભાષ્ય (પાનાં ૯૭) સં ૧૫૬૧ની સાલમાં ખરતરગચ્છીય શ્રી જિનહર્ષસૂરિજી મહારાજે કાગળનું
છે # જૈનશાસનના જ્યોતિર્ધરો ભાગ-૨
