________________
જ
આંખે આંખે લટકતાં એ આંસુ-તોરણો જોતાં જ શેઠની રહી સહી કઠિનતા પણ પીગળી ગઈ ને એમણે વીજરેલને કહ્યું :
વીજરેલ ! વેરની વિદાયના આ દિવસો મને દુશ્મનથી ય દોસ્તી ને આતતાયીથી પણ અંતર-પ્રેમ જોડવાનું કહે છે. માટે : મારી ઇચ્છા છે કે ખોજગી સહિત બધાને મુક્તિ મળે. એમના દિલમાં જાગેલી વેદના અને પ્રજવળેલો પશ્ચાત્તાપ વાંચીને હું મારા તરફથી બાંહેધરી આપું છું કે તેઓ પોતાના આ પાપી ધંધાને ફરી યાદ પણ ન કરે.'
શેઠ અટક્યા. આ સાંભળીને વીજરેલ તો સાવ સ્તબ્ધ બની ગયો ! એને થયું : શેઠ પાગલપણામાં તો આ નથી બોલતાને ? આ લૂંટારાઓને કેદ કરવાનું એમનું એ ઝનૂન ક્યાં ? અને આજે હમણાં લૂંટારા જ્યારે આંખ સામે કેદ છે. ત્યારની આ કરુણા ક્યાં ? શું શેઠ આ ખોજગીને ઓળખવામાં તો ભૂલ્યા નથી ને? વીજચેલે ફરી શેઠને કહ્યું :
“શેઠ ! આ એ જ ખોજગી છે, જેણે આપનાં વહાણો પર ધોળે દહાડે લૂંટ ચલાવી હતી. એને ક્ષમા? એનાથી પ્રેમ? શેઠ સ્વસ્થ બનો, વિચાર કરો અને પછી નિર્ણય લો.'
“હા. વીરેલ મેં વિચાર કરી લીધો. હું જાણું છું કે આ ખોજગીએ મારી પર ને કેટલાંય વહાણો પર તારાજી નોતરી છે. પણ આજ અમારાં પર્યુષણ ચાલી રહ્યાં છે. જેનો આદર્શ ક્ષમા છે, જેનો પાયો અવેર છે અને જેનું શિખર પણ અવેર જ છે. મને વિશ્વાસ છે. મારી ક્ષમા મને જ નહીં, બીજાનેય ફરી ક્યારે પણ દગો નહિ દે! વીજરેલ, ક્રૂરતાના કોરડા તો ઘણાય વિજ્યા, પણ માનવમાં આમૂલચૂલ પરિવર્તન લાવવાની કરુણાની અમોઘ શક્તિને પણ એક વાર પિછાણો !”
જૈનશાસનના જ્યોતિર્ધરો ભાગ-૧ | 8
