________________
૪૦૪ ]
[ આગમસાર ક્ષણ કરવું. આમસાધનામાં કાયાની મમતા એ સૌથી મોટું વિદન છે. નડતર છે. તેથી તેની મમતા દૂર કરવા ઉપચંતા કાયા તે “હું” નથી, હું તે અજર અમર, અવિનાશી. ચૈતન્ય સ્વરૂપ આમા છું, એ આત્મભાવ દઢ કરવા માટે કાર્યોત્સર્ગ કરવાને છે. તેનાથી આત્મભાવના દઢ થાય છે.
અને આતમ ભાવના ભાવતાં જીવ લહે કેવળજ્ઞાન રે” –અર્થાત્ આત્મભાવના ભાવતાં સાધક જીવાત્મા કેવળજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ સુધી પહોંચી શકે છે, તેમ પરમાર્થથી કહ્યું. પ્રતિ ક્રમણથી વિશુદ્ધ થયેલ જીવ જ યથાર્થ કાઉસગ્ગ કરી શકે છે. તેથી કાઉસગ્ગને પાંચમાં સ્થાને યથાર્થ રીતે મૂકેલ છે.
(૬) પ્રત્યાખ્યાન (પચ્ચક્ખાણુ):-- પ્રત્યાખ્યાન કરવા એટલે પદાર્થ, ભોગો, કે અશુભ ભાવેને ત્યાગ કરવાના નિયમ કે વ્રત પચ્ચખાણ કરવા. જગતમાં અનેક પદાર્થો છે. જે સઘળાને જીવ ધારે તે પણ ભોગવી શકતા નથી, અને વ્રત નિયમ લઈ જ્યાં સુધી તેને ત્યાગ કે મર્યાદા કરતો. નથી, ત્યાં સુધી અશાંતિની આગમાં સતત બળ્યા કરે છે. અને વળી ઈચછા ખુલ્લી રહેવાથી દર સમયે અશુભકર્મની રાવી આવ્યા કરે છે. પરંતુ વ્રત નિયમ લેવાથી આ રાવી. આવતી અટકે છે એટલે અશુભ કર્મના ગંજથી આત્મા બચે છે, અને તેના ગુણોમાં વૃદ્ધિ થાય છે. આથી અનુગદ્વાર સૂત્રમાં પ્રત્યાખ્યાનનું બીજુ નામ “ગુણધારણ” સાર્થકપણે કહ્યું છે. તેનો અર્થ છે “ત્રતરૂપી ગુણોને ધારણ કરવા” કારણકે પ્રત્યાખ્યાન કરીને જીવાત્મા મન વચન, કાયાની અશુભ પ્રવૃત્તિઓને રોકીને શુભ પ્રવૃતિઓમાં જોડાય છે. અને ઈચ્છા નિરોધ ને તૃષ્ણા ત્યાગ દ્વારા સદગુણેની પ્રાપ્તિ.
