________________
પાંચમું ઉપાંગસૂત્ર-જબુદ્વીપ પ્રજ્ઞપ્તિ ] [ ર૯૭ તે સમયના જુગલિક પુરૂષ, સ્ત્રીઓ, તેમના આહાર, જીવન આદિનું કથન છે. ત્રીજા આરાના અંતભાગમાં ૧૫ કુલકર થયા, તેમના નામ, નીતિ, આદિનું કથન છે. છેલ્લા નાભિ કુલકરની પત્ની મરૂદેવીના કુખે ભગવાન ઋષભદેવપ્રથમ તીર્થકરને જન્મ થયે તેમનું ચરિત્ર છે. તેમજ ભરત ચકવતી થયા. ચોથા આરામાં બીજા ૨૩ તીર્થકર, ૧૧ ચક્રવતી ૯ બળદેવ અને ૯ વાસુદેવ થયા તેમના નામ આદિનું કથન છે.
જુગલિયા નિયમ આયુષ્યના અંતભાગે એક પુત્ર ને પુત્રીના જોડાને જન્મ દે છે ને પછી થોડા દિવસે મૃત્યુ પામે છે, તે જેડી વળી જુગલિક તરીકે પતી-પત્ની રૂપે રહે છે, તે કેટલામે દિવસે પ્રસવ પછી મૃત્યુ પામે, કેવી રીતે મૃત્યુ પામે-મૃત્યુ વખતે એકને બગાસુ આવે ને બીજાને છીંક આવે ને તરત મૃત્યુ પામે – નિયમા તેમનું જેટલું આયુષ્ય હોય તેટલું અથવા તેનાથી થોડા આયુષ્યવાળા દેવ થાય વિ. કથન છે.
આ સૂત્રોમાં પ્રભુ ઋષભદેવના દૃષ્ટાંતે ને ઉવવાઈ સૂરામાં ચરમ તીર્થકર મહાવીર સ્વામીના દષ્ટાંતે કહ્યું છે કે તીર્થકર ભગવાને દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળને ભાવથી કેઈપણ પ્રકારને પ્રતિબંધ (મમત્વ કે રાગભાવ) હોતો નથી, તેથી જ તીર્થકર વીતરાગ” કહેવાય છે. આ વિશિષ્ઠ બીરૂદ સર્વ ધર્મસંસ્થાપકમાં માત્ર તીર્થકરોને જ આપવામાં આવ્યું છે. વીતરાગ ભગવાન એટલે જૈન તીર્થકર ભગવંત એમ લેક વ્યવહાર તેથી થઈ ગયા છે.
ત્રીજા વક્ષસ્કારમાં ભરત ચક્રવતીનું વિસ્તૃત ચરિત્ર છે. તેમના ચકરનની આયુધશાળામાં ઉપત્તિનું, છ ખંડ
