________________
૨૬ ]
[ આગમસાર આ પ્રમાણે અડાંગ, અડ, અવવાંગ, અવવ, હહકાંગ, હહૂક, ઉત્પલાંગ, ઉત્પલથી લઈને શીર્ષપ્રહેલિકાંગ, શીર્ષ પ્રહેલિકા જે છેલ્લી ૧૯૪ અંકની સંખ્યા છે, ત્યાં સુધી ઉત્તરોત્તર ૮૪ લાખ ગણું સમજવું આ ૧૯૪ અંક સુધીની સંખ્યાને “સંખ્યાત” કાળ કહેલ છે. તેનાથી એક વધે એટલે અસંખ્યાત કાળ કહેવાય જેની ગણના પાપમને સાગરોપમ ના માપથી થાય છે. પછી જે અંતરહિત કાળરાશી છે તેને “અનંત કાળ” કહેવાય છે,
કાળચક રથના પૈડા સમાન અને હાલના ઘડીયાળના ડાયલ સમાન છે. તેમાં ૧૨ થી ૬ વાગ્યા સુધીને જે ઉતરતે ભાગ છે, તેને અવસર્પિણી કાળ અને ૬ થી ૧૨ સુધીને ચડતે ભાગ ઉત્સર્પિણી કાળ કહ્યો છે. અવસર્પિણી કાળમાં દરેક આરે પર્યાયે આયુષ્ય, દેહમાન, આદિ ઘટતા જાય તે પહેલા આરામાં આયુષ્ય ૩ પાઁપમનું, દેહમાન ૩ ગાઉનું, બીજા આરામાં ૨ પલ્ય, ને ૨ ગાઉના, ત્રીજા આશમાં ૧ પલ્ય ને ૧ ગાઉ અને ઉતરતાં ત્રીજા આરે આયુષ્ય કેડપૂર્વ પૂર્વનું ને દેહમાન ૫૦૦ ધનુષ્યનું. ચોથા આરામાં ક્રેડ પૂર્વનું ને ઉતરતા આરે બસે વર્ષમાં ઉણુ ને દેહમાન સાત હાથનું. પાંચમાં આરામાં ઉત્કૃષ્ટ સે વર્ષથી અધિકને જઘન્ય ૧ અંતમુહૂર્તનું આયુષ્ય અને દેહમાન ૭ હાથનું ને છઠ્ઠા આરામાં આયુષ્ય ૨૦ વર્ષનું ને ઉતરતા આરે ૧૬ વર્ષનું અને દેહમાન ૨ હાથનું અને ઉતરતા આરે મૂઢા હાથનું કહ્યું છે. ભાવમાં પણ હીનતા વધતી જાય. તેથી ઉલટુ ઉત્સર્પિણીમાં સમજવું. અવ. ના પહેલા ૩ આરા. ને ઉ. ના છેલ્લા ૩ આરામાં જુÍલયા જ હોય. તેની બધી જરૂરીયાત દશ પ્રકારના કલ્પવૃક્ષ પુરી પાડે.
