________________
ચેથુ ઉપાંગસૂત્ર-પન્નવા સૂત્ર ]
[ ૨૮૭
જ પદાર્થ ના જ્ઞાતાને દૃષ્ટા છે. જે એધમાં માત્ર વત માનકાળાને આધ થાય છે તે ઉપયોગ” છે અને જેમાં ત્રણે કાળના ખાધ થાય છે તે “પશ્યતા” છે. આ બંને પદમાં અનુક્રમે ઉપચાગ ને પશ્યતાના ખચ્ચે ભેદ કર્યા છેઃ-(૧) સાકાર ઉપયેગ તે જ્ઞાન અને (૨) અનાકાર ઉપયાગ તે “દર્શોન” તે રીતે સાકાર ને અનાકાર પશ્યતા. ઉપયાગ ને પશ્યતાની પ્રરૂપણા ૨૪ દડકમાં કરવામાં આવી છે. (૧) સાકાર ઉપયાગ ૮ પ્રકારના છે તે મતિ આદિ પ જ્ઞાન ને ૩ અજ્ઞાન. (૨) નિરાકાર ઉપયાગ ૪ પ્રકારના છે તે ચક્ષુઅચક્ષુ-અવધ ને કેવળદર્શીન કુલ ૧૨ ઉપયાગ છે.
આકાર પશ્યતા છ પ્રકારની તે શ્રુત, અવધિ, મનપ વ ને કેવળજ્ઞાન એમ ૪ જ્ઞાનની અને શ્રુતઅજ્ઞાન ને વિભ'ગજ્ઞાન મળી બે અજ્ઞાનની છે. અનાકાર પશ્યતા ત્રણ દર્શીન-ચક્ષુદન, અવધિદર્શન ને કેવાદર્શનની છે. પશ્યતામાં મતિજ્ઞાન, મતિઅજ્ઞાન, ને અચક્ષુદનને ઉપયોગની જેમ લીધા નથી તેટલા કુક છે.
૨૪ દંડકના જીવામાં કેાને કેટલા ઉપયેગ ને પશ્યતા હાય તે કહ્યુ છે.
સામાન્ય પ્રકારે જોવું તે દર્શીન, ને પછી વિશેષ પ્રકારે જાણવું તેને જ્ઞાન કહ્યું છે. જેમકે કોઈ સ્ત્રીને આવતાં જેવી તે દર્શન અને નજીક આવતાં જાણવી કે આ તા તારા સાકી છે તે જ્ઞાન.
જીવન જ્ઞાન કે એધરૂપી ચેતના વ્યાપારને ઉપયેગ
હ્યો છે.
૨૪ ૪'ડકના જીવાને ૧૨ ઉપયોગમાં કેટલા લાલે તે નીચે પ્રમાણે છે ઃ
-
