________________
ર૭૪ ]
[ આગમસાર યથેચ્છ ઉપયોગ કરવામાં વિન નાખે છે, તેમ આત્માની અનંતવીર્ય શક્તિને પ્રગટતાં આ કમ રોકે છે. આ અંતરાય પાંચ પ્રકારની છે (૧) દાનાંતરાય, (૨) લાભાંતરાય. (૩) ભેગાંતરાય (૪) ઉપભેગાંતરાય અને (૫) વીર્યંતરાય. કમની પ્રકૃતિ, કેટલા પ્રકારે બાંધે,ભોગવે ને સ્થિતિ આઠે કર્મને મૂળ પ્રકૃતિ ને તેના ભેદને ઉત્તર પ્રકૃતિ કહી છે.
(૧) જ્ઞાનાવરણીય કર્મની ૫ પ્રકૃતિ :- (૧) મતિજ્ઞાનાવરણીય, (૨) શ્રુતજ્ઞાના. (૩) અવધિજ્ઞાના. (૪) મન પર્યાવજ્ઞાના. અને (૫) કેવળ જ્ઞાનાવરણીય.
છ પ્રકારે બાંધે તે (૧) જ્ઞાન ને જ્ઞાનીના અવર્ણવાદ(વાંકા) બોલવાથી (૨) જ્ઞાન દેનારને ઉપકાર એળવવાથી. (૩) જ્ઞાનની અંતરાય પાડવાથી (૪) જ્ઞાન ને જ્ઞાની પર દ્વેષ કરવાથી-(૫) આશાતના કરવાથી અને (૬) જ્ઞાની સાથે બોટે વિવાદ કરવાથી, બંધાય; અને દસ પ્રકારે ભગવે તે કાન, આંખ, નાક, જીભ કે ચામડી (સ્પશેન્દ્રિય) એમ પાંચે ઈદ્રિયોમાંથી એક કે વધુ કે બધી ન મળે અર્થાત્ પંચેન્દ્રિય સંજ્ઞી મનુષ્યમાંથી ચૌરેન્દ્રિયથી માંડી નિગદના ઘર સુધી તે જીવ પહોંચી જાય, અગર તો તે તે ઈદ્રિય મળે, છતાં તેનું વિજ્ઞાન અર્થાત્ શક્તિ ન મળે જેમકે કાન મળે પણ સાંભળી ન શકે બહેરે થાય. તે પ્રમાણે બધી ઈદ્રિયનું સમજવું.
(૨) દશનાવરણીય કમની ૯ પ્રકૃતિઃ (૧) નિદ્રા તે સુખે ઊંઘે સુખે જાગે, (૨) નિદ્રા નિદ્રા તે દુખે ઊંધે. દુખે જાગે, (૩) પ્રચલા તે બેઠાં બેઠાં ઉંઘ, (૪) પ્રચલા પ્રચલા તે બેલતાં બોલતાં ખાતાં ખાતાં ઊંઘ અને (૫) થીણુદ્ધિ
