________________
૨૭૦ ]
[ આગમસાર
(૨૨) ક્રિયાપદ: ક્રિયા પાંચ પ્રકારની છે (૧) કાયિકી (૨) આધિકરણીકી—શસ્રાદિથી થાય તે (૩) પ્રાદેષિકી દ્વેષ કરવાથી લાગે તે (૪) પાશ્તિાપનિકી–પરિતાપ-પીડા ઉપજાવવાથી લાગે તે અને (૫) પ્રાણિતિપાતિકી—હિંસાથી લાગે તે. અહિંસા અને હિ ંસાને કેન્દ્રસ્થાને રાખી ૧૮ પાપ સ્થાનકની અપેક્ષાએ પાંચે ક્રિયાના ૧૪ દ્વારથી વિચાર કર્યો છે.
સંબંધ –જે જીવને કાયિકી ક્રિયા થાય છે, તેને નિયમાઆધિકરણિકી ક્રિયા થાય છે. તેમ અરસપરસ સમજવું કારણુ કે ખ'ને વચ્ચે નૈમિત્તિક કે ભાવ સંબંધ છે. આજ પ્રમાણે કાચિકીને પ્રાદ્ધેષિકી ક્રિયા માટે સમજવું. એ પ્રમાણે પહેલી ૩ ક્રિયાએના અવિનાભાવી સંબંધ છે. કારણ કે કાયા પાતે -પણ અધિકરણ છે; તેથી કાયિકી ક્રિયા થતાં જ અધિકરણુકી પણ થાય અને વિશિષ્ઠ પ્રકારની કાયિકી ક્રિયા પ્રદ્વેષના અભાવમાં અસવિત છે.
હવે શરૂની કાયિકી આદિ ૩ ક્રિયા લાગતાં છેલ્લી એ ક્રિયા પારિતાપનીકી અને પ્રાણાતિપાતિકી લાગે પણ ખરી અને ન પણ લાગે, પણ જેને આ બે છેલ્લી ક્રિયા થાય છે તેને શરૂની ૩ ક્રિયાએ અવશ્ય થાય છે. તે જેમ કે હરણા ને મારવા ખાણ છેાડયુ તેા શરૂની ૩ ક્રિયા લાગી, પણ ખાણુ નિષ્ફળ જાય તેા અ ંતની બે ક્રિયા ન થઈને માણુ લાગે તા અંતની એ ક્રિયા પણ થાય એ રીતે બધા ભેદ વિચારવા.
કાયિકી આદિ ક્રિયાએ ૭ કે ૮ ક`બંધનું કારણ થાય છે અને સંસાર વધવાનું કારણ બને છે, તેથી જ સાધકને આ ક્રિયાએ ન કરવાનું પ્રભુએ ફરમાવ્યું છે અને તે માટે પાંચ મહાવ્રત ગ્રહણ કરવા કહ્યુ છે.
