________________
બાર ઉપાંગસૂત્ર ]
[ ૨૪૯ અને અપર્યાપ્તા મળી ૧૬ ભેદ છે. વનસ્પતિકાયના (૧) સૂમ, (૨) પ્રત્યેક અને (૩) સાધારણ એમ ૩ ભેદ છે. તેના પર્યાપ્તા અને અપર્યાપ્તા મળી કુલ છ ભેદ છે. અને આમ પાંચે એકેદ્રિયના કુલ ૨૨ ભેદ છે. સૂક્ષમ એકેદ્રિય તે આખા લેકમાં ઠાંસીઠાંસીને ભર્યા છે. બાદર જીવ લેકના અંશભાગમાં છે. તિર્યચનિના જીનું લેશ્યા, દષ્ટિ, જ્ઞાન, અજ્ઞાન, યોગ, ઉપગ, ઉત્પત્તિ, સ્થિતિ (આયુષ્ય), મરણ, સમુદ્દઘાટુ , ઉદ્વર્તન , કુતકોટી એમ ૧૧ દ્વારો વડે વિસ્તૃત કથન છે.
સંસારી જીવના છ ભેદ પાંચ સ્થાવર ને છઠા ત્રસ કહ્યા છે.
જીવ જીવપણે કેટલે કાળ રહે ?
જીવજીવપણે સદાકાળ રહે છે. તે જ પ્રમાણે પૃથ્વીકાય પૃથ્વીકાયપણેથી લઈને ત્રસજીવ ત્રસકાય પણે–એમ છએ કાયના જી લોકમાં સંદૈવ રહે. એક સમયમાં એક જીવ એક જ ક્રિયા કરે. સમ્યક કે મિથ્યાક્રિયા એક જ કરે.
દેવેના વિમાનને નક્કની કુંભીઓ પૃથ્વીકાયની હોય છે. પછી મનુષ્યક્ષેત્ર અને મનુષ્યને વેદનું કથન છે.
મનુષ્ય ક્ષેત્ર:- લેકના મધ્યભાગમાં તીર્થોલેક કે મધ્યલોક આવેલો છે. તે અસંખ્યાત દ્વીપ – સમુદ્રોને બનેલો છે. તેમાં કેન્દ્રસ્થાને જબુદ્વીપ છે. તેના ફરતે લવણસમુદ્ર છે. પછી ધાતકી ખંડ છે. તેના ફરતે કાલેદધિ સમુદ્ર છે. પછી પુષ્કરખંડ છે. તેની અધવચ્ચે માનુષેત્તર પર્વત છે. તે પર્વત સુધી મનુષ્યક્ષેત્ર છે. આમ જબુદ્વીપ,