________________
પ્રશ્નવ્યાકરણ–પહાવાગરણ-૧૦ ] [ રર૩ તેવું વચન તે સત્ય વચન છે. સત્યવાદી જ અહિંસા ધર્મને યથાર્થ પાળી શકે છે, તેથી તેને અહિંસા પછી બીજા ક્રમે મુક્યું છે. સાચું કહેવા જતાં તે વચનથી જે કઈ પણ પ્રાણીને પીડા ઉપજતી હોય, તો તેવું વચન સત્ય નથી માટે તેવા પ્રસંગે મૌન રહેવા ભગવંતે ફરમાવ્યું છે. જેમકે શિકારી શિકાર પછવાડે પડ હોય ને મુનિ પાસેથી તે પશુ પસાર થાય, ને શિકારી આવીને પૂછે તે વારે મુનિએ દિશા ન બતાવતાં મૌન રહેવું તે સત્ય છે.
સત્યની આરાધનાથી જ તપ, જપ, વ્રતાદિ, ફળે છે, આકાશગામિની આદિ વિદ્યાઓ અને લબ્ધિઓ પ્રાપ્ત થાય છે, સમયત્વ, કેવળજ્ઞાન અને અવસરે મેક્ષની પ્રાપ્તિ કરાવે છે.
સત્ય ધમની રક્ષા માટે નીચેની પાંચ ભાવના કહી છે –
(૧) અનુવિચિંત્ય સમિતિ :-સદગુરૂ પાસેથી મૃષાવાદ વિરમણનું યથાર્થજ્ઞાન મેળવી, તેના મર્મને જાણી, સંશયયુક્ત અને કડવા વચન ન બેલે, ઉતાવળા થઈ ન બોલે, ચંચળતાથી ન લે પરંતુ ખૂબ સમજી વિચારીને વિવેકપૂર્વક હિત-મિત અને પ્રિય વાણી બેલે.
(૨) બીજી ક્રોધનિગ્રહ ભાવના શાંતિરૂપ છે:સંયમી સાધુએ ક્રોધ કરી બેલિવું નહિ. તેથી વૈર–વિરોધ થાય છે, સત્ય-શીલ–સદાચારને નાશ થાય છે, કારણ કે કોબીની વાણી કઠેર હોય છે, માટે સાધુજને ક્ષમાભાવ રાખી સત્ય વચન બોલવા, તેથી સદા ચિત્ત પ્રસન્નતા રહે છે.
(૩) લેભવિજયરૂપ નિર્લોભ ભાવના :-ક્રોધ ષવૃત્તિથી થાય છે, તે લેભ રાગવૃત્તિથી, તેથી વિવેકબુદ્ધિ
