________________
૧૭૨ ]
[ આગમસાર
ચારે ગતિમાં ભમનારા જીવાની ગતિ-આગતિનું સ્વરૂપ અકેક ઉદ્દેશામાં અકેક દંડકનું કર્યુ. છે. એક જીવને બીજા જીવા સાથે માત્ર રાગાત્મક કે દ્વેષાત્મક સંબધા હાય છે, જેને ઋણાનુબંધ કે લેણદેણના સખા કહેવામાં આવે છે. તેથી જ રાગ અને દ્વેષને કર્માંના ખીજ કહ્યા છે. તે સ’બધા પૂરા ન થાય ત્યાં સુધી જીવ સંસારચક્રમાં ભમે છે, પણ ભવ્ય જીવ કેાઈ વેળા વૈરાગ્યવાસિત બની જ્ઞાન-દર્શન ચારિત્રની આરાધના માનવભવમાં કરી રાગ-દ્વેષને સવ થા દૂર કરે છે, ત્યારે તે ભવ્યાત્મા વીતરાગ પરમાત્મા બની મેાક્ષ પામે છે.
ઋણાનુખ ધ કેમ ભાગવાય છે તેનું એક દૃષ્ટાંત લઈએ. આંબાના ઝાડના જીવાએ કાઈ સમયે અન્ય જીવા સાથે વેરના ખંધ બાંધ્યા હાય, તે તે જીવા તેની ખાજુમાં જ બાવળના ઝાડ તરીકે અનાયાસે ઊગે, અને બાવળાના કાંટાની શુળા પવનના હિસાબે આંબાના પાંદડામાં ભેાંકાય અને આ રીતે પૂર્વભવના વેરના બદલા વળે. આ પ્રમાણે સ'સારની દરેક ગતિના જીવા કયાંય આકસ્મિક જન્મતા નથી. પણ પૂર્વ ભવાના લેણદેણુના સબધા પૂરા કરવા એક ભવમાં મળે છે અને લેણદેણ ચૂકવાઈ જતાં પાતપેાતાના માગે પડે છે. જેને આપણે મૃત્યુ પામ્યા કહીએ છીએ. મૃત્યુકાળના આ પંજામાંથી છુટકારા મેળવવા હાય તા માનવભવ પામી જે કાંઈ શુભાશુભ ઉદયમાં આવે તે સમભાવે ભાગવવાથી જુના વેર પુરા થાય છે અને નવા બંધાતા નથી તેથી જીવ વીતરાગતાને પામે છે. પણ જુના ભેાગવતા જે નવા રાગ-દ્વેષ કરે છે તેના ભવભ્રમણ વધી જાય છે. માટે “સમતાભાવ કેળવવા એ આ શતકના સાર છે.’’
