________________
૧૩૮]
[ આગમસાર પહેલા નવકાર મહામંત્ર, બ્રાહ્મી લિપિ, તથા શ્રુતજ્ઞાનને નમસ્કાર કર્યા છે. નમેન્થયું છે. ભગવાન મહાવીર અને ગણઘર ગૌતમસ્વામીનો ટુંક પરિચય આપ્યો છે. પછી ૯ પ્રશ્નોત્તર, ૨૪ દંડકના જીના આહારના ૬૩ ભાંગા, સ્થિતિ, શ્વાસોચ્છવાસ, કાળનો વિચાર, સંવૃત્ત અને અસંવૃત્ત સાધુ અને અવિરતિના દેવગતીનું કારણ તથા ભવનપતિ, સ્થાવર, વિકલેન્દ્રિય આત્મારંભી પરારંભી–ઉભયારંભી અનારંભી અને વ્યંતર દેવના સુખનું નિરૂપણ છે.
અનાદિ, અનંતકાળથી સર્વજ્ઞ તીર્થકરોએ સમસ્ત જીવસૃષ્ટિના છ નિકાય કહ્યા છે. તેમાં કીડીમકડાથી મનુષ્ય સુધીના ત્રસનિકાયના જીવોના સુખ દુઃખ તો આપણે પ્રત્યક્ષ જોઈએ છે. વનસ્પતિકાયમાં મનુષ્ય જેવા જ સુખ દુઃખના સંવેદન અને આહારદિ ૧૦ સંજ્ઞાઓ હોવાનું ભારતિય વૈજ્ઞાનિક શ્રી જગદીશચંદ્ર બોઝે સાબિત કરી બતાવી સર્વજ્ઞના કથનને સમર્થન આપ્યું. જમીનમાં ચૂનાના પથરા આદિની ખાણ અને સમુદ્રમાં પરવાળાના ખડકે વધતા જતા હોવાનું પણ વૈજ્ઞાનિકે એ સિદ્ધ કર્યું. તેમાં ચૈતન્યરૂપી જીવ હોય તે જ વધે, જડ કદાપિ વધી શકે નહિ તેથી પૃથ્વીકાયમાં જીવ હેવાનું પણ સિદ્ધ થયું. આ પ્રમાણે પાણી, અગ્નિ ન વાયુકાર્યમાં જીવ હોવાની વાત વિજ્ઞાન હજી સુધી સિદ્ધ કરી શકયું નથી, છતાં સર્વજ્ઞ તીર્થકરોની વાતને શ્રદ્ધાપૂર્વક માની તે બધા જીવોની દયા પાળવી એજ એક માત્ર આત્મકલ્યાણને અને મેક્ષને માર્ગ છે, એમ જિનવાણીને, આગમને સાર છે.
પૃથ્વીકાયાદિ પાંચે સ્થાવરમાં માત્ર જીવ જ છે એટલું જ કહ્યું નથી. પણ તે બધાના આહાર, શ્વાસ, વિકાસ,
