________________
સમવાયાંગ સૂત્ર ]
[ ૧૨૭ ચારે ગતિના જીનું સ્વરૂપ, સંસારની ચારે ગતિના પ૬૩ ભેદ, તેમના આહાર, શ્વાસછવાસ, વેશ્યા, આવાસ, સ્થિતિ (આયુષ્ય), ઉપપાત, ચ્યવન, શરીર–ઔદારિકાદિ પાંચશરીરની અવગાહના, અવધિજ્ઞાન, વેદના, વિધાન, ઉપયોગ, યોગ, ઈદ્રિય, કષાય, વિવિધ પ્રકારની જીવાનિ, નું કથન છે. અને છેલ્લે ત્રણે કાળના કુલકરના નામ વિ. તીર્થકર, ગણધર, તીર્થકરોના માતાજી, ગણધર, ચક્રવતી, વાસુદેવ, બળદેવ, આદિ શલાકા પુરૂષોના નામ સહિત અધિકારો છે, તેમના માતા પિતાના પૂર્વભવના નામ, તીર્થકરોના પૂર્વભવના નામ, ઈરવતક્ષેત્રની ચોવીસીના નામ કહ્યા છે. અને ૧૫ કર્મભૂમી ૩૦ અકર્મભૂમીનું વર્ણન છે. આમ સમવાયાગમાં ૧ થી ૧૦૦ સુધી એકત્તરિક વૃદ્ધિ (અકેક સંખ્યા વધે તે) અને પછી અનેકેન્નરિકા વૃદ્ધિ અર્થાત્ મોટી સંખ્યા જેમકે એથી હજાર વિ.વધે તે એમ બંને વૃદ્ધિ છે. સમવાયના ભાવે :
પહેલા સમવાયમાં જીવ–અજીવ આદિ તરનું કથન કરતાં કહ્યું કે આત્મા, અનાત્મા, લોક, અલેક, ધર્મ, અધર્મ, પુણ્ય, પાપ, બંધ, મેક્ષ, વિ. વિ. અકેક છે. પછી એક લાખ જનની લંબાઈ પહોળાઈવાળા જ બુદ્વીપ, સાતમી નરકનું અપ્રતિષ્ઠાન નરકાવાસ, પાલિત વિમાન, અને પાંચ અનુત્તર વિમાનમાં વચમાં આવેલું “સર્વાથ સિદ્ધ મહાવિમાન, પછી ૧ સાગરોપમ ને ૧ “
પપમની સ્થિતિ (આયુ.) વાળા નારકી તથા દેવોનું કથન વિ. છે; ને એક પાપમની સ્થિતિવાળા તિયાને મનુષ્યનું કથન છે.
બીજામાં બે પ્રકારની વસ્તુઓ–બે દંડ, અર્થદંડ– અનર્થ દંડ, બે બંધ-રાગ બંધ-દ્વેષબંધ વિ. છે. ત્રીજામાં
